DE VERNIEUWING VAN DE STADSVERNIEUWING

INLEIDING
“Als architectonisch product zijn de jaren zeventig mislukt. Het heeft geen
nieuwe waardevolle steden of wijken opgeleverd. We zullen niet over vijftig jaar
onze architectuurreizen gaan maken naar de tuinsteden van de jaren zeventig.
Het heeft ook niet geleid tot universele ontwerpprincipes. Behalve de
kleinschaligheid. Dat is ingeslagen als een bom.”
Adri Duivesteijn 1
De jaren zeventig en tachtig zijn ‘hip’. Onder de noemer ‘retro’ of ´vintage´ wordt in de mode-­‐,
interieur-­‐ en designbranche handig ingespeeld op deze trend. Van kleurrijke prints tot bollamp,
het komt allemaal weer terug. Ook van de muziek uit deze periode kan menigeen geen genoeg
krijgen. Behalve dat de muziek uit de jaren zeventig oververtegenwoordigd is in de jaarlijkse
Top2000 Allertijden, gebruiken ook veel hedendaagse muzikanten de ‘seventies’ als
inspiratiebron. The Rolling Stones, The Doors, Queen, Pink Floyd, allemaal zijn ze nog steeds
onvervalst populair.
Deze populariteit geldt echter niet voor alles uit de jaren zeventig en tachtig. De
architectuur bijvoorbeeld, zoals Adri Duivesteijn hierboven impliceert. Volgens hem hebben de
jaren zeventig weinig waardevolle architectuur opgeleverd. Hoewel de ‘bloemkoolwijken’ – die
kronkelige uitbreidingswijken, vol eengezinswoningen met puntdaken, woonerven en
´gezellige´ plantsoentjes – nog redelijk populair zijn, ondanks het gevaar tot verdwalen, wordt
de architectuur uit de jaren zeventig en tachtig meestal niet erg gewaardeerd. Vooral over wat
er destijds is gebouwd in de oude binnensteden en negentiende-­‐eeuwse wijken, beter bekend
als stadsvernieuwing, is weinig positiefs geschreven. Over de architectuur dan, want over
bijvoorbeeld de bouwtechnische kwaliteit is er niets dan lof, die is tijdens de stadsvernieuwing
namelijk ‘met sprongen vooruit gegaan’: in 1985 behoorde nog 19% van de woningvoorraad
tot de categorie ‘slechte’ woningen. In 2000 was dit percentage slechte woningen nog slechts
1%. 2
Ondanks dat de stadsvernieuwing niet ‘hip’ is, staan de stadsvernieuwingswijken volop
in de belangstelling. Eigenlijk zijn deze wijken nooit echt uit de belangstelling geweest, de
negatieve belangstelling welteverstaan. Veel stadsvernieuwingswijken staan namelijk op de
bekende lijst van minister Kamp of zijn aangemerkt als ‘Vogelaarwijk’; het zijn probleemwijken.
Dit maakt dat zij onderwerp zijn van overheidsbeleid, in dit geval van de integrale aanpak van
het Grote Stedenbeleid. Met dit beleid zullen hoofdzakelijk sociaal-­‐economische en sociaal-­‐
maatschappelijke problemen worden aangepakt, in tegenstelling tot wat er tijdens de
stadsvernieuwing is gebeurd, toen de nadruk vooral op het verbeteren van de woningen lag.
Hoewel de huidige problemen in de stadsvernieuwingswijken inderdaad grotendeels
van sociale en economische aard zijn, laat ook de ‘kwaliteit van de woonomgeving’ op veel
plaatsen te wensen over. In een onderzoeksrapport van het ministerie van VROM, waarin de
balans van de stadsvernieuwing wordt opgemaakt, is de kwaliteit van de stadsvernieuwing
gemeten. De kwalitatieve problemen in de stadsvernieuwingswijken, concludeert het rapport,
zitten met name in de woonomgeving. “Opvallend is dat bewoners van
stadsvernieuwingsgebieden – ondanks de grote verbeteringsslag als gevolg van de
stadsvernieuwing – toch nog steeds kritisch zijn. Dit betreft dan ook niet zo zeer de kwaliteit
van de woning en ook niet het voorzieningenniveau als scholen en winkels. Het gaat met name
om diverse leefbaarheidsaspecten in de woonomgeving.” 3 De reden voor het gebrek aan
kwaliteit wordt onder andere gezocht in het gebruik van de openbare ruimte: “In
De Vernieuwing van de Stadsvernieuwing | Renate van Schaik | mei 2012
5