DE VERNIEUWING VAN DE STADSVERNIEUWING

ontvingen en waarbij mensen die in verhouding tot hun inkomen een lage huur betaalden zelfs
extra belast werden. Daarnaast was het Rotterdamse beleid bijzonder, omdat er gestreefd
werd naar 100% woningwetwoningen. Bovendien kregen bewoners directe betrokkenheid bij
de planvorming. Voor elk stadsvernieuwingsgebied werd een projectgroep opgericht,
bestaande uit bewonersorganisaties en ambtenaren. 46 De inspraakpolitiek, die zo kenmerkend
is voor de stadsvernieuwing, was geboren.
Verandering van beleid
Het Rotterdamse model werd een voorbeeld voor de stadsvernieuwingspolitiek in andere
steden 47 en het inspraakmodel werd overal – hier en daar in iets gewijzigde vorm –
overgenomen. De nieuwe vorm van stadsvernieuwing werd onder het kabinet Den Uyl zelfs
overheidsbeleid. De centrale doelstelling van het regeerakkoord 48 , “vermindering van
ongelijkheid op het gebied van inkomen, kennis en macht”, werd letterlijk overgenomen in de
Derde Nota Ruimtelijke Ordening uit 1974, waarin het nieuwe stadsvernieuwingsbeleid werd
vastgelegd. 49
Het nieuwe beleid vormt op vrijwel alle vlakken een breuk of zelfs een tegenstelling
met het sanerings-­‐ en cityvormingbeleid van de voorgaande jaren. Ten eerste wil men de
woonfunctie versterken door de leegloop tegen te gaan en het woon-­‐werkverkeer af te
remmen. De woonfunctie wordt nu belangrijker dan de economische functie; reconstructie
wordt afgewezen omdat dit leidt tot woningverlies, ook al brengt nieuwbouw financieel meer
op. Rehabilitatie wordt nu het standaardbeleid in plaats van reconstructie; woningverbetering
krijgt de prioriteit boven sloop en nieuwbouw, behalve bij de meest slechte woningen.
Ten tweede krijgt het stadsvernieuwingbeleid een sociaal-­‐emancipatorische functie.
Dit houdt onder andere in dat de stadsvernieuwing zich gaat zich richten op de financieel
minder draagkrachtigen. "Het stedelijk inrichtingsbeleid als geheel staat dus in het teken van
het, voor het 'klassieke' stadsvernieuwingconcept kenmerkende, socialistisch
gelijkheidsideaal." 50 Het doel is om betaalbare woningen te bouwen, met voorrangsbeleid voor
de aanwezige wijkbevolking. Hiermee wordt het streven naar een ‘evenwichtige
bevolkingssamenstelling’, dat ten grondslag lag aan het vroegere beleid, terzijde geschoven.
Bovendien krijgen de bewoners inspraak in de lokale besluitvorming.
Ten derde moet de bestaande stedenbouwkundige structuur worden behouden. Dit
aspect is volledig tegengesteld aan het oude beleid, waarin met name de negentiende-­‐eeuwse
structuren als verwerpelijk werden beschouwd en dus absoluut niet het behouden waard. "In
plaats van radicale aanpassing van het bestaand stedelijk gebied aan de 'moderne' eisen op
het gebied van wonen en productie, verschuift de ontwerpopgave naar een dusdanige
geleidelijke aanpassing en inpassing van nieuwe elementen aan en in de 'fijnmazige structuur'
van de bestaande stad, dat haar stedebouwkundige structuur zoveel mogelijk behouden en
versterkt wordt." 51 Vanaf nu worden menging van functies 52 , hoge dichtheden en
kleinschaligheid weer gewaardeerd, stuk voor stuk waarden die tegengesteld zijn aan het
modernistisch gedachtegoed van functiescheiding, open ruimte en schaalvergroting.
Functiemening en grote dichtheden worden gezien als voorwaarden voor een 'levendige stad',
inzichten die worden ontleend aan de 'architectonisch-­‐gedragswetenschappelijke stroming'
die rond die tijd opkomt. 53
Stadsvernieuwingsplannen
Niet alleen het beleid en de totstandkoming van de plannen veranderden, ook de plannen zelf
kregen een ander karakter. Sinds de invoering van de Wet op Ruimtelijke Ordening in 1965
werden gemeentes verplicht gesteld om een structuurplan en bestemmingsplannen op te
stellen. Het bestemmingsplan was een soort vlekkenplan waarin functies als wonen, winkels,
bedrijvigheid, enzovoorts werden vastgelegd. Zaken als groen-­‐ en verkeersstructuur werden
vastgelegd in het structuurplan. Bestemmingsplannen, structuurplannen, doelstellingennota’s:
stuk voor stuk bevatten deze documenten vrijwel uitsluitend tekst, hier en daar ‘opgeleukt’
De Vernieuwing van de Stadsvernieuwing | Renate van Schaik | mei 2012
15