DE VERNIEUWING VAN DE STADSVERNIEUWING

egelmatig demonstraties over maatschappelijke kwesties. 29 Onder studenten bouwkunde en
stedenbouw was veel draagvlak voor de Studentenvakbeweging en ook de TH in Delft 30
ontkwam niet aan de studentenrebellie. In 1970 publiceerde een groep linkse studenten een
document getiteld: De Elite. Een analiese van de afdeling Bouwkunde van de techniese
hogeschool te Delft. Hierin werd ‘de elitaire’ Forum-­‐groep (Van Eyck, Herzberger, Bakema), die
het onderwijs in Delft domineerde, verweten dat zij zich te veel richtte op ontwerpkwesties in
plaats van sociale vraagstukken. Met hun gedrag als ‘kunstenaar-­‐architect’ en de daarbij
behorende ‘irrationele opvattingen’ waren zij niet in staat om maatschappelijke veranderingen
tot stand te brengen, iets wat volgens de jonge garde wel tot de taak van de architect
behoorde. 31
Tot grote ergernis van stedenbouwkundige S.J. van Embden (behorende tot de
modernistische ‘elite’) was deze ‘generatie-­‐68’ echter meer geïnteresseerd in de hervorming
van de Hogeschool dan in hun eigen studie: “Voor die studie schreven zij hoogstens scripties,
en de meeste van hen werden eer geïrriteerd dan geïntrigeerd door specifieke vorm-­‐
problemen. Die konden door hen hoogstens worden gezien als uitvloeisels van sociale of
politieke gegevenheden.” 32 Na hun afstuderen zouden deze studenten veelal betrokkenheid
tonen in de bewonersparticipatie tijdens de stadsvernieuwing. 33
Er begon dus wat te broeien in Nederland. Jongeren namen veelal het voortouw en zetten de
buurtbewoners van stadsvernieuwingsbuurten aan tot protest tegen de grootschalige
vernieuwingsplannen. Zij behoorden inmiddels zelf ook tot bewoners van de oude wijken, al
dan niet als kraker. Zij hadden de plaats ingenomen van de inmiddels verhuisde gezinnen,
maar deze jonge intellectuelen waren een stuk mondiger dan de oorspronkelijke bewoners. Zo
werd in 1969 in de Dapperbuurt, onder invloed van (socialistische) jongeren, de
bewonersvereniging ‘De Sterke Arm’ opgericht. Deze club voerde actie tegen grootschalige
sloop en pleitte voor stadsvernieuwing in het belang van de buurtbewoners. 34 In datzelfde jaar
werd Plan Duyff gepresenteerd, dat voorstelde de hele wijk te slopen ten behoeve van
hoogbouw in het groen. Er zouden 5600 woningen gesloopt worden, waarvoor slechts 2300
terug zouden worden gebouwd, dit met het oog op het overloopbeleid. 35 De bewoners zagen
niks in de plannen. Ze wilden helemaal geen dure nieuwbouwwoningen en al helemaal niet
verhuizen naar de verre buitenwijken of zelfs naar een andere stad. Ze wilden dat hun huidige
woningen verbeterd werden, dat lekkages werden verholpen en dat het sanitair werd
verbeterd. 36 In 1973 werd het Plan Duyff onder druk van de De Sterke Arm van tafel geveegd.
Alleen het woningcomplex de Roomtuintjes is uitgevoerd dat qua vormgeving exemplarisch is
voor het soort woningbouw dat de gemeente in alle oude wijken voor ogen had: hoogbouw in
het groen, met balkons op de zon en genoeg licht, lucht en ruimte voor alle bewoners. [blad 02]
De Sterke Arm wist echter wel te bewerkstelligen dat een groot deel van de nieuwe woningen
beschikbaar kwam voor de Dapperbuurters die hun huis vanwege de stadsvernieuwing
moesten verlaten, wat betekende dat de huren kunstmatig laag werden gehouden. Vanaf dat
moment ging de stadsvernieuwing in Amsterdam ‘straat-­‐na straat, blok-­‐voor-­‐blok’, zodat
bewoners de kans kregen binnen hun eigen buurt te verhuizen. 37
Een vergelijkbaar tafereel vond plaats in andere steden en wijken, bijvoorbeeld in de
Haagse Schilderswijk. De wijk was de gemeente een doorn in het oog. Niet alleen was het in
ruimtelijk opzicht een drama -­‐ met een hoge woningdichtheid, bedrijfjes her en der,
hofjeswoningen op binnenterreinen, nauwelijks groen en geen enkele fatsoenlijke weg -­‐ ook
de bevolkingssamenstelling met ‘a-­‐sociale en linkse elementen’ was geenszins wat de
gemeente voor ogen had. De Schilderswijk moest een hoogwaardige woonwijk worden voor
welgestelde kantoorwerknemers in de city. Kaalslag en nieuwbouw was de remedie en in 1968
werd daarom het ontwerp-­‐bestemmingsplan Van grijs naar groen gepresenteerd. De
woonwijk zou bestaan uit hoge maar luxe galerijflats in een zee van groen. De flats zouden
worden verbonden door een loopbruggenstelsel zes meter boven het maaiveld. 38 [blad 03]
De Vernieuwing van de Stadsvernieuwing | Renate van Schaik | mei 2012
13