DE VERNIEUWING VAN DE STADSVERNIEUWING

stadsvernieuwingswijken zal ook de poging de wijken te voorzien van meer groen en
speelruimte aan bod komen.
2.1 BEBOUWING
Met de intrede van de stadsvernieuwing gingen behoud en renovatie deel uitmaken van de
nieuwe beleidspunten. Dit neemt niet weg dat er in die tijd ongelooflijk veel nieuw is gebouwd
en dat de stedenbouwkundige structuur op veel plekken toch is gewijzigd. Toegegeven, de
structuurverandering is meestal lang niet zo ingrijpend als wanneer de grootschalige
tuinstadplannen zouden zijn uitgevoerd, maar ook de relatief kleine ingrepen die tijdens de
stadsvernieuwing plaatsvonden, zoals het samenvoegen of doorbreken van bouwblokken,
hebben veranderingen in het stratenpatroon en in de beleving van de openbare ruimte teweeg
gebracht.
Stedenbouwkundige structuur
Tijdens de stadsvernieuwing zijn er twee belangrijke ingrepen in de stedelijke structuur te
onderscheiden: het samenvoegen van bouwblokken en het doorbreken van bouwblokken.
Beide ingrepen kwamen voort uit de toen nog sterk aanwezige afkeer van negentiende-­‐
eeuwse woonwijken in het algemeen en het gesloten bouwblok in het bijzonder. Het gesloten
bouwblok – dat in de negentiende-­‐eeuwse wijken de boventoon voerde – had namelijk sinds
het modernisme afgedaan en het stond sindsdien symbool voor ongezonde woonsituaties. De
binnenterreinen waren meestal opgedeeld in privétuintjes, die grotendeels waren dichtgeslibd
met schuurtjes, aanbouwen en allerhande troep. De opzet van de negentiende-­‐eeuwse wijken
maakte de situatie nog erger: ten eerste waren de straten erg lang en ten tweede waren veel
bouwblokken heel smal, waardoor de binnenterreinen niet alleen rommelig waren, maar ook
nog eens heel klein. Als reactie hierop werden bouwblokken doorbroken om de straatlengte te
reduceren en werden blokken samengevoegd om het terrein binnen het blok te vergroten.
Met name het samenvoegen van bouwblokken was een veel voorkomende toepassing
tijdens de stadsvernieuwing. Doordat de ruimte binnen een bouwblok zo smal was, viel er
nauwelijks licht op de achterzijde van de woningen: de lichttoetredingsnorm werd niet
gehaald. Vooral als bij nieuwbouw de woningen dieper zouden worden, werd de ruimte
binnen het bouwblok te smal voor de geldende lichttoetredingsnorm. Door blokken samen te
voegen konden diepere woningen worden ontworpen, zonder dat het binnengebied te smal
werd om voldoende licht in de woningen te doen komen.
Bovendien maakte het samenvoegen van bouwblokken het mogelijk om het
binnenterrein in te richten als een collectieve ruimte. Het collectieve binnenterrein kan
worden beschouwd als een compromis op het gesloten bouwblok. Men wilde de rommelige
situatie met privétuintjes voorkomen door het binnenterrein in te richten voor
gemeenschappelijk gebruik. 59 Tijdens de stadsvernieuwing kreeg het collectieve binnenhof
bovendien de betekenis van ‘oase in de stad’. De drukte van de stad werd als ongezond
beschouwd en het hof was een plek om hieraan te ontsnappen. Het collectieve binnenterrein
was dus geheel in lijn met de nieuwe hang naar kleinschaligheid en gezelligheid. 60
Samengevoegde bouwblokken
Enkele voorbeelden van samengevoegde bouwblokken zijn te vinden in de Indische Buurt in
Amsterdam en de Afrikaanderwijk in Amsterdam. [blad 04] Op de kaartjes is te zien hoe de
stedenbouwkundige structuur sinds 1970 is veranderd. In het zuidwestkwadrant van de
Indische Buurt bijvoorbeeld, zijn vijf bouwblokken vervangen door twee grote nieuwe blokken
met een gemeenschappelijk binnenterrein. [blad 05] Op de plattegrond uit 1970 is te zien dat
de oude, smalle binnenterreinen zijn opgedeeld in privétuinen. Op de luchtfoto van de huidige
situatie zijn de binnenterreinen ingericht voor collectief gebruik, met veel groen. Tevens is een
deel van de oorspronkelijke bouwblokken gesloopt om plaats te maken voor twee
De Vernieuwing van de Stadsvernieuwing | Renate van Schaik | mei 2012
19