ban 3.pdf - CongoForum

“Gelijk trossen bananen”. Beeldvorming over Congolezen in de Belgis... http://www.ethesis.net/congolezen/congolezen.htm
probeerde men de economische uitbuiting in het koloniaal systeem te rechtvaardigen door te
wijzen op het infantiele karakter van Afrikanen. In dit opzicht, zo stelde men, diende de
inlandse bevolking bevoogd te worden. De koloniserende machten profileerden zich als de
brengers van beschaving in het Afrikaanse continent.
De eerste helft van de twintigste eeuw kende een voortzetting van deze paternalistische
benadering van Afrikanen. Er was aandacht voor de scholing van de inlandse bevolking in de
kolonies, alleen betrof het in de meeste gevallen een technisch gericht onderwijs : de
kolonialen hadden behoefte aan aangepaste werkkrachten. De hooggeschoolde Afrikaan werd
dan weer als een slechte imitatie van de blanke gezien. In deze context werd de zwarte
intelligentsia in Belgisch Congo smalend evolués genoemd door de blanke kolonialen.
De associatie van Afrika en haar bewoners met wildheid trad weer op het voorplan. De
koloniserende staten stuurden etnologen naar het continent die zich voornamelijk
interesseerden voor het primitieve aspect van Afrikaanse volksstammen. De opkomst van de
fotografie in de koloniale propaganda had een soortgelijk effect [64].
Tegenover het oude vooroordeel van Afrika als continent zonder geschiedenis of cultuur kwam
in het wetenschappelijk discours de denkstroming van het cultuurrelativisme te staan. Volgens
deze opvatting dient elke cultuur in zijn eigen context behandeld te worden, zonder
hiërarchische opvatting van verschillende culturen. Het cultuurrelativisme wou afrekenen met
het superioriteitsdenken en het eurocentrisme in de westerse visie op andere culturen. De
aanhang voor deze theorie bleef voorlopig echter beperkt tot de wetenschappelijke wereld.
De Tweede Wereldoorlog toonde aan waartoe raciaal denken kon leiden en de racistische
benadering van Afrikanen werd globaal afgewezen. Dankzij toegenomen kennis verdween een
resem vooroordelen uit de westerse beeldvorming over Afrika en zwarten. Anderszijds worden
bepaalde (positieve) stereotypen dankzij het westers exotisme en escapisme in stand
gehouden. Het toerisme bijvoorbeeld heeft er belang bij om Afrika te associeren met wildheid
en primitiviteit.
Het beeld van de Afrikaan in de Europese geschiedenis werd voornaamlijk bepaald
door ontwikkelingen in Europa zelf. Vanaf de Nieuwe Tijd overheerst het westerse
superioriteitsgevoel, met in de marge de positieve appreciatie van de zwarte als 'edele wilde’,
en pas in de twintigste eeuw trachtte men in het Westen af te stappen van het eurocentrisme
en Afrikanen in hun eigenheid te erkennen. In ieder geval is de Europese beeldvorming van
zwarten altijd doorspekt geweest met vooroordelen en stereotypen, waarvan sommigen tot tot
op vandaag blijven doorwerken.
4. Het belang van de koloniale periode voor het beeld van Congolezen
Uit het voorgaande is gebleken dat bepaalde gestereotypeerde beelden over zwarten
reeds teruggaan tot de eerste contacten met Europeanen. Andere stereotypen daarentegen
hebben zich duidelijk gevormd in de context van de koloniale periode en zijn er dan ook nauw
mee verbonden. Het koloniale vertoog is belangrijk aangezien ons onderzoek de periode tussen
1955 en 1965 beslaat, ofwel de periode die het scharniermoment vormt tussen koloniaal
bewind en de onafhankelijkheid van Congo. Daardoor zal de beeldvorming over Congolezen in
de door ons bestudeerde Belgische dagbladen eerder stereotypen bevatten die stammen uit de
koloniale periode.
8 sur 73 25/07/2007 22:46