ban 3.pdf - CongoForum

“Gelijk trossen bananen”. Beeldvorming over Congolezen in de Belgis... http://www.ethesis.net/congolezen/congolezen.htm
uit de mond van de Congolezen over de sociale problemen en over de rassendiscriminatie. Geen
enkele Congolees echter sprak de vorst aan over het volledig ontbreken van politieke rechten
bij de inlandse bevolking, laat staan over de mogelijkheid van onafhanklijkheid. Tot dan toe had
zich nog geen Congolees nationalisme gemanifesteerd. Hoewel elders in Afrika het
dekolonisatieproces zich op gang trok, leek de Belgische kolonie op dit vlak een oase van rust.
Het ontbreken van een politiek bewuste elite in Congo kan verklaard worden door het
paternalistisch kolonialisme. Het Belgische beschavingswerk legde de nadruk op de verbetering
van materiële en geestelijke levensomstandigheden, maar verwaarloosde zodoende de
intellectuele vorming. Zo was het onderwijssysteem haast uitsluitend gericht op lager en
technisch onderwijs, en werden de twee universiteiten die de kolonie rijk was, pas in latere
instantie opgericht. De geschoolden onder de Congolezen, die door de Europeanen évolués
genoemd werden, beoogden assimilatie met de blanken, waardoor zij vooral aanstuurden op de
ontmanteling van de rassenscheiding. Een lotsverbetering voor de évolués bleef echter uit, en
zij konden enkel de laagste ambten van de administratie bekleedden. Vooral de minachting van
de blanken zorgde ervoor dat de évolués de dragers van het nationalisme werden [73].
In het moederland dacht men nog niet aan de mogelijkheid van onafhankelijkheid. In feite
bestond er in de Belgische politiek en in de publieke opinie, waar na de oorlog andere
problemen zoals de koningskwestie centraal stonden, weinig interesse voor de kolonie en dus
bleef men trouw zweren aan het koloniaal beleid. In 1954 deed zich een belangrijke
verschuiving voor in de Belgische politiek, met repercussies voor de kolonie. De ideologische
tegenstelling tussen klerikalen en anti-klerikalen, eigen aan de Belgische politiek, waren ook
reeds lang aanwezig in de kolonie. Wanneer in België een socialistisch-liberale coalitie kwam
aan de macht kwam, en de ministerportefeuille voor de kolonie in handen kwam van de liberaal
Buisseret, werd de schoolstrijd overgeplant naar Congo. Geviseerd door de anti-klerikale
politiek van Buisseret, vooral met de invoering van openbaar onderwijs voor Afrikanen, haakte
de Kerk af als pijler van het kolonialisme. In 1956 verklaarden de bisschoppen in Congo zelfs
dat een emancipatiepolitiek naar de Congolezen toe gelegitimeerd was. Zo zouden zich in de
schoot van de Kerk de eerste uitingen van het Congolees nationalisme, weliswaar in gematigde
vorm, manifesteren [74].
Terug naar 1955, wanneer een hoogleraar aan de Koloniale Universiteit in Antwerpen, A.A.J.
Van Bilsen, een dertigjarenplan voor de ontvoogding van Congo publiceerde. Reactie op het
plan bleef niet uit, waarbij een minderheid van de blanken de emancipatie van Congolezen
volledig verwierp, terwijl de meerderheid in de lijn van het paternalisme ontsteld was over de
korte termijn van dertig jaar. Van Bilsen was dan niet de eerste Europeaan die gewag maakte
van de idee van Congolese onafhankelijkheid (hij gebruikte de term “ontvoogding”), maar door
het concrete karakter van het traktaat werd het debat op gang gebracht.
Dit gewijzigd klimaat zorgde ervoor dat vanaf 1956 het Congolese nationalisme in de
openbaarheid trad. Het dertigjarenplan vormde de inspiratie voor een manifest van het
tijdschrift Conscience Africaine te Leopoldstad, waarvan de latere eerste minister Joseph Ileo
hoofdredacteur was. Dit manifest, het werk van Congolese katholieken, werd zowel in het
moederland als in de kolonie minder heftig bekritiseerd dan het programma van Van Bilsen.
Enkele weken later antwoordden de bestuurders van de Abako [75] met een tegenmanifest, dat
militanter was van aard en onmiddellijke onafhankelijk eiste [76].
In België, waar de schoolstrijd (1954-1958) in alle hevigheid woedde, stonden deze
1 sur 73 25/07/2007 22:46