ban 3.pdf - CongoForum

“Gelijk trossen bananen”. Beeldvorming over Congolezen in de Belgis... http://www.ethesis.net/congolezen/congolezen.htm
de onbekwaamheid van zwarten” [160]. Waarop dit juist betrekking heeft, is ons niet geheel
duidelijk, maar één ding is zeker : in de Belgische publieke opinie achtte men de Congolezen op
dat ogenblik onbekwaam om op relatief korte tijd onafhankelijk te zijn [161].
Wat het taalgebruik betreft, is het opmerkelijk hoe sommige kranten naar analogie van een
verklaring van Tordeur, de toenmalige burgemeester van Leopoldstad, het woord “elementen”
overnamen voor de onruststokers. In Volksgazet lazen we bijvoorbeeld over “verdachte
elementen” [162], terwijl er in Le Soir stond geschreven over plunderingen door “des éléments
troubles” [163]. Het woord element refereert meer aan een zaak dan aan een persoon.
5. De regeringsverklaring van 13 januari 1959
Na een studiereis doorheen de kolonie van een politieke werkgroep onder
voorzitterschapper van Pétillon in oktober en november van 1958 had minister van
Belgisch-Congo en Ruanda-Urundi Van Hemelrijck een regeringsverklaring aangekondigd
omtrent de politieke toekomst van Congo. De idee was om een leidraad uit te tekenen voor een
veranderde Congo-politiek, met het oog op de uiteindelijke onafhankelijkheid van de kolonie.
De regeringsverklaring was niet het gevolg van de rellen in Leopoldstad op 4 januari, toch
hebben deze gebeurtenissen de inhoud van de tekst beïnvloed en de afwerking ervan
bespoedigd. In België hoopte men de gemoederen te kunnen bedaren door de
onafhankelijkheid in het vooruitzicht te stellen.
De redactie was in handen van een bijzonder ministercomité bestaande uit eerste minister
Eyskens, vice-premier Lilar, oud-ministers van Koloniën De Vleeschauwer en Wigny, minister
van defensie Gilson en Van Hemelrijck zelf [164]. Een belangrijk knelpunt in de besprekingen
was het al dan niet opnemen in de tekst van het recht op onafhankelijkheid voor de
Congolezen. Het comité was als zodanig samengesteld dat minister Van Hemelrijck als
duidelijke voorstander, wiens mening gedeeld werd door enkele prominente figuren in
Leopoldstad, zich geplaatst zag tegenover Lilar en De Vleeschauwer, twee tegenstanders van
de onafhankelijkheid [165]. Na de onlusten echter kon minister Van Hemelrijck zijn zin
doorvoeren en onafhankelijkheid voor Congo werd expliciet vernoemd. Hierdoor kwam hij
echter geïsoleerd te staan in de regering als voorstander van een duidelijke en spoedige
onafhankelijkheid [166].
De regeringsverklaring op 13 januari werd enkele uren voordien onverwacht vooraf gegaan
door een boodschap van koning Boudewijn. Zijn bewoording was eenvoudiger dan de
gekunstelde tekst van de regering, waardoor de impact van deze koninklijke rede in de kolonie
gevoelig groter was. Mwana Kitoko nam onomwonden het woord onafhankelijkheid
(“indépendance”) in de mond, een
begrip dat zich onder de verbasterde vorm “dipenda” razendsnel onder de zwarte bevolking zou
verspreiden. Aan de zijde van de Belgische kolonialen heeft de radioboodschap van Boudewijn
de netelige kwestie van de onafhankelijkheid in de koningsgezinde milieus beter verteerbaar
gemaakt [167]. Opvallend is dat zowel in de regeringsverklaring als in de rede van koning
Boudewijn geen datum werd vooropgesteld voor de uiteindelijke onafhankelijkheid en dat
tevens nergens met een woord gerept werd over de rellen in Leopoldstad. In de
regeringsverklaring werd dan wel gewag gemaakt van onafhankelijkheid, maar niet van de
Belgische invulling van dit begrip [168]. Wel bevatte de regeringsverklaring de aankondiging
6 sur 73 25/07/2007 22:46