ban 3.pdf - CongoForum

“Gelijk trossen bananen”. Beeldvorming over Congolezen in de Belgis... http://www.ethesis.net/congolezen/congolezen.htm
gericht was, want op het moment van de onafhankelijkheid telde men onder de Congolezen
nauwelijks universitair geschoolden. Kennelijk wensten de blanken intellectuele superioriteit te
behouden. In andere bewoording, werden de Congolezen wel in staat geacht hetzelfde
beschavingspeil als de blanken te bereiken?
Maar de westerse verbeelding van zwarten, en bijgevolg dus ook van Congolezen, is complexer
dan de tweedeling in deterministisch en civilisatorisch denken. Positieve en negatieve
opvattingen over de zwarte doorkruisen deze twee denkwijzes. Zo ontstond bijvoorbeeld in de
periode van de Verlichting het beeld van de ‘edele wilde’, dat in de eerste plaats betrekking had
op Indianen maar in mindere mate ook op Afrikanen. Alleszins bestaat er in het Westen een
tendens om de levenswijze van de zwarten te verheerlijken als natuurlijk, puur en onaangetast
door de westerse beschaving. Deze opvatting kan dus beschouwd worden als positief
deterministisch. Het is noodzakelijk om in de benadering van de bronnen oog te hebben voor dit
soort elementen van exotisme.
Hadden we oorspronkelijk de studie van raciale problematiek in gedachten, dan is het
onderzoek in confrontatie met onze bronnen gaandeweg geëvolueerd in de richting van een
algemeen beeld van Congolezen in de Belgische dagbladen, met bijzondere aandacht voor het
gebruik van stereotypen en het doorwerken van vooroordelen. Rasgebonden elementen in de
beeldvorming over Congolezen blijven evenwel de rode draad vormen doorheen ons onderzoek.
In de zoektocht naar rasgebonden of racistische elementen, naar stereotypen of clichés,
werden we geconfronteerd met een fundamenteel probleem. Onze bronnen worden namelijk
gevormd door zogehete kwaliteitskranten. De journalisten van deze dagbladen laten zich niet
snel verleiden tot openlijk racisme of racistisch taalgebruik. Ik wil hier geenszins insinueren
dat de journalisten in die periode racisten waren die zich voortdurend hoedden voor hun
uitlatingen, maar ik merk op dat voorbeelden van expliciet raciaal denken eerder schaars zijn.
Veeleer heeft men te maken met impliciete informatie, die tussen de regels dient gelezen te
worden. Het is dan verleidelijk om spijkers op laag water te zoeken en in elke uitspraak over de
Congolezen rasgebonden elementen te herkennen. Niet zelden dus hebben we ons op het pad
van het interpretatieve moeten begeven in de betrachting om de ware aard van bepaalde
uitspraken te achterhalen. Desalniettemin heb ik steevast geprobeerd om mijn suggesties
degelijk te onderbouwen, om de objectiviteit zo dicht mogelijk te benaderen. Maar het hoeft
gezegd dat de intentie van een journalist bij het doen van een bepaalde uitspraak over
Congolezen ondergeschikt is aan de mogelijke interpretatie van de lezer. Ik tracht dan ook bij
elke uitspraak over Congolezen om sleutels aan te reiken voor de mogelijke interpretaties van
de lezer.
Wanneer een journalist in een bepaald gestereotypeerd discours over de Congolezen schreef,
hoeft daar niet per se bevooroordeeldheid of zelfs racisme achter gezocht te worden. Meestal
gebruikte hij bepaalde stereotypen en clichés onbewust, maar gingen zij door middel van
herhaling bepaalde patronen vormen.
De onderzochte kranten hadden een groot lezerspubliek, en de informatie die deze journalisten
gaven over Congolezen had in belangrijke mate invloed op het beeld van de Congolezen bij de
Belgen. Bijvoorbeeld, over de rondreis van koning Boudewijn in Belgisch-Congo in 1955 werd
een maandlang druk gepend in alle kranten. In de periode daarvoor was er, naast de koloniale
propaganda, relatief weinig geweten over Congo. Nu ontdekte men in het moederland bij wijze
van spreken de kolonie en haar bevolking. In ieder artikel waar het over Congolezen ging,
sur 73 25/07/2007 22:46