Rapport Psychosociale gevolgen hulpverleners rampen - Impact

cardiovasculair (bv. hartkloppingen), bewegingsapparaat (bv. lage rugpijn), zenuwstelsel (bv. verlies van
kracht) en huid (bv. eczeem). Daarnaast meldden politiemedewerkers ook meer klachten van het
spijsverteringskanaal (bv. zweren in de mond) en de luchtwegen (bv. benauwdheid). De prevalenties
varieerden van 20-55% (17;35). De hogere prevalenties van de lichamelijke klachten onder de betrokken
hulpverleners konden niet worden toegeschreven aan met de ramp gerelateerde systemische of
orgaanspecifieke pathologische processen (o.b.v. klinische parameters in bloed en urine) of aan
posttraumatische stressklachten (17;35). Drie jaar na de vuurwerkramp Enschede rapporteerden 29% van
de brandweermedewerkers klachten van het bewegingsapparaat (24% voor de ramp), 7%
maagdarmproblemen (6% voor de ramp), 18% problemen met de luchtwegen (9% voor de ramp), 14%
vermoeidheid (5% voor de ramp) en 21% hoofdpijn (18% voor de ramp) (38).
3.3 Verschillen in traumagerelateerde klachten tussen verschillende populaties
Om te bepalen in hoeverre de prevalentie van traumagerelateerde klachten van hulpverleners verschilt van
die van de algemene bevolking en van door rampen getroffen burgers en of er mogelijk verschillen bestaan
tussen de geüniformeerde beroepen worden in de volgende paragrafen diverse populaties met elkaar
vergeleken.
Hulpverleners versus niet aan ramp blootgestelde controle hulpverleners
Een aantal onderzoeken heeft bij een ramp betrokken hulpverleners vergeleken met (gematchte)
controlepersonen die niet waren blootgesteld aan de ramp. Op deze manier kan op een valide manier
bepaald worden of het inderdaad de blootstelling aan de ramp was die tot een toename van psychische
morbiditeit heeft geleid. In de meeste onderzoeken werd meer psychische problematiek gevonden bij
hulpverleners die aan een ramp zijn blootgesteld in vergelijking met niet-blootgestelde hulpverleners. Onder
reddingswerkers ingezet na een vliegtuigramp werd significant meer psychische problematiek gevonden in
vergelijking met niet-blootgestelde controlepersonen: ASS (26% versus 2%), PTSS (17% versus 2%) en
depressie (16% versus 10% na zeven maanden; 22% versus 13% dertien maanden na de ramp) (22). Ook
werd een significant hogere prevalentie van PTSS-symptomen gevonden bij 434 militaire reddingswerkers
ingezet na een aardbeving vergeleken met 154 controlemilitairen. Ruim acht jaar na de vliegramp
Bijlmermeer werden PTSS en overige psychische klachten gerapporteerd in respectievelijk 5% en 12% van
de betrokken en in 3% en 8% van de niet-betrokken brandweermedewerkers. Bij de betrokken
politiemedewerkers werden PTSS en psychische klachten gerapporteerd in 7% en 20% en bij nietbetrokken
politie in respectievelijk 2% en 12% (11;12;35). Enkele onderzoeken vinden geen verschil tussen
blootgestelde en niet-blootgestelde hulpverleners. Het al eerder genoemde onderzoek van Alexander et al.
vond geen toename in depressie en angststoornissen bij politiemedewerkers in vergelijking met voor de
ramp en depressie en angststoornissen kwamen evenveel voor als bij de groep controlepersonen (26;27).
Achttien maanden en drie jaar na de vuurwerkramp Enschede werden er bij twee verschillende
onderzoeken ook geen verschillen in psychische problematiek gevonden tussen een groep blootgestelde
en niet-blootgestelde brandweermedewerkers (23;38). Na een aardbeving in centaal Taiwan kwam ASS
onder 187 militaire reddingswerkers zelfs minder voor dan onder 83 controles (21). Mogelijk waren
oorzaken hiervan dat de militaire basis dicht bij het epicentrum van de aardbeving lag, waardoor de
militairen naast reddingswerkers ook zelf primair getroffenen waren; de reddingswerkers ouder waren, meer
ervaren en beter opgeleid; en de militairen uit de controlegroep het bevel hadden gekregen op de basis te
blijven, waardoor ze zich schaamden en schuldig voelden dat ze geen hulp hadden kunnen bieden aan de
getroffenen van de aardbeving.
Geüniformeerde hulpverleners bij rampen: psychosociale gevolgen, preventie en nazorg. 13