Rapport Psychosociale gevolgen hulpverleners rampen - Impact

4.3.1.1 Regeling bij de brandweer
In deze paragraaf wordt een beschrijving gegeven van de regelingen bij de brandweer zoals gebleken uit
deskresearch en via het raadplegen van deskundigen.
Preventie van psychosociale problematiek
Verschillende factoren kunnen van belang zijn bij de preventie van psychosociale problematiek. Hieronder
worden de factoren die uit deze inventarisatie onder deskundigen naar voren kwamen en met preventie te
maken hebben besproken.
Arbobeleid / Periodiek Arbeids Gezondheidskundig Onderzoek
Preventie van psychosociale gevolgen na een ernstig incident is in het arbobeleid opgenomen en ook de
Sociaal Medische Teams (SMT) besteden hier aandacht aan. Tijdens het Periodiek Arbeids
Gezondheidskundig Onderzoek (PAGO) wordt bijvoorbeeld gevraagd of er problemen bij het uitoefenen
van het werk zijn. De vraag is of het PAGO daadwerkelijk een rol speelt bij het voorkomen van problemen
omdat het in relatie tot voortzetting van de functie staat. Als een medewerker aangeeft dat hij grote
problemen heeft kan hij door de bedrijfsarts als (tijdelijk) ongeschikt worden verklaard en vervolgens kan
het gebeuren dat zijn functie niet wordt voortgezet. Het is daarom de vraag of medewerkers de betreffende
vraag van de bedrijfsarts eerlijk en open beantwoorden.
Opleiding
In de opleiding voor brandweerlieden wordt aandacht besteed aan het herkennen van gedragspatronen en
signalen van verwerkingsproblemen bij collega’s. Hiervoor worden onder andere inschattingsinstrumenten
gebruikt om bepaalde signalen of gedragspatronen te herkennen bij collega’s. Het wordt gestimuleerd met
collega’s te gaan praten als zij gedrag vertonen dat kan duiden op verwerkingsproblemen. In de opleidingen
voor Officiers van Dienst (OvD) en bevelvoerder (leidinggevende in een voertuig) wordt dieper ingegaan op
het herkennen van signalen en gedrag dat op verwerkingsproblematiek wijst. Ook wordt ingegaan op het
voorkómen van verwerkingsstoornissen. In de leergang Master of Crisis and Disaster Management van het
Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra in Arnhem en de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur
(NSOB) in Den Haag komen nazorg en de voorbereiding daarop, omgang met stress en de verwerking van
traumatische gebeurtenissen steeds meer aan de orde, ook omdat omgaan met agressie en geweld een
steeds grotere rol speelt in de opleiding en het werkveld. De Masteropleiding is bedoeld voor
functionarissen in de crisisbeheersing en rampenbestrijding.
Nascholing / trainingen
Per korps wordt bepaald of er na oefensessies aandacht is voor nazorg. Er zijn geen gegevens beschikbaar
over de wijze waarop hieraan invulling wordt gegeven. De trainingen zelf zijn mogelijk niet voldoende
gericht op de omstandigheden en werkzaamheden bij grootschalige calamiteiten en rampen. Tijdens
kaderdagen voor BOT-leden en leidinggevenden komt psychosociale nazorg aan de orde. Het BOT geeft
dan bijvoorbeeld informatie over symptomen die op een verwerkingsprobleem kunnen wijzen en hoe het
BOT bereikbaar is.
Werving en selectie
Om psychosociale problematiek zo goed mogelijk te voorkomen is het belangrijk al tijdens de wervings- en
selectieprocedure naar mensen met de juiste persoonlijkheid te zoeken evenals aandacht te hebben voor
het psychische verleden en het eigen veiligheidsbewustzijn van nieuwe medewerkers. Een manier om in de
toekomst psychosociale problemen zo veel mogelijk te voorkomen is het in dienst nemen van medewerkers
met een stabiele geestelijke persoonlijkheid. Niet bij alle korpsen kan echter zo selectief nieuwe
Geüniformeerde hulpverleners bij rampen: psychosociale gevolgen, preventie en nazorg. 25