Rapport Psychosociale gevolgen hulpverleners rampen - Impact

problemen en dit beschermt tegen psychische klachten. Negatieve manieren van coping zijn bijvoorbeeld
het weglopen voor problemen, bij de pakken neerzitten en zichzelf of anderen de schuld geven.
Persoonlijke capaciteiten kunnen zowel als pre-, peri- en post-traumatische factor worden gezien.
Psychische problematiek in voorgeschiedenis
Hulpverleners met een voorgeschiedenis van psychopathologie (bijvoorbeeld angst, depressie of PTSS)
hebben een grotere kans om ook na een ramp dergelijke stoornissen te krijgen en vaak in een ernstigere
vorm dan personen die geen psychische problematiek hebben gehad in hun voorgeschiedenis (39;52;56).
In het onderzoek van North et al. bleek zelfs 82% van de brandweermedewerkers met psychische
stoornissen na reddingswerkzaamheden als gevolg van een bomaanslag een voorgeschiedenis van
psychopathologie te hebben gehad (39).
Selectie
Selectie is een belangrijke factor die een rol speelt bij het vóórkomen van psychische problematiek bij
hulpverleners. Het overgrote deel van de hulpverleners blijkt namelijk niet aan uitgebreide psychische
klachten of stoornissen te lijden ondanks de frequente confrontatie met ernstige gebeurtenissen (33;43;61).
Selectie vindt op twee manieren plaats (4;5;33;34;38;39;51). Ten eerste door de grondige screening voor
het in dienst treden waardoor juist die personen kunnen worden aangenomen die over meer veerkracht
(resilience) beschikken bij herhaaldelijke blootstelling aan stress. Ten tweede als gevolg van een proces
van zelfselectie. Personen die de zware psychische omstandigheden van het hulpverleningswerk niet
aankunnen, gaan in een vroeg stadium op zoek naar ander werk.
Training
Training lijkt een belangrijke factor om de negatieve psychische gevolgen bij hulpverleners na een ramp te
reduceren of in sommige gevallen zelfs te voorkomen (43;56). Training zorgt ervoor dat hulpverleners beter
zijn voorbereid op rampen, hun zelfverzekerdheid toeneemt en dat ze zichzelf beter onder controle hebben.
Dit zijn allemaal factoren die invloed kunnen hebben op de preventie van PTSS of het herstel van PTSS
kunnen versnellen. De impact van training is wel afhankelijk van de mate waarin het doel en omvang van
de training overeenkomt met het soort werkzaamheden dat de hulpverleners na een ramp uitvoeren.
Werkervaring
Het effect van werkervaring is niet eenduidig in de wetenschappelijke literatuur. Werkervaring is een
complexe variabele waarin verschillende andere variabelen, zoals blootstelling aan eerdere ernstige
incidenten, training en de mogelijkheid van PTSS in de medische voorgeschiedenis een rol spelen. Aan de
ene kant zijn er onderzoeken die hebben vastgesteld dat naarmate het aantal jaren werkervaring toeneemt,
de kans op negatieve psychologische gevolgen van een ramp, zoals PTSS ook toeneemt
(22;30;38;48;55;56). De resultaten van Fullerton et al. indiceren bijvoorbeeld dat hulpverleners met meer
werkervaring een bijna zeven keer zo grote kans hadden op het ontwikkelen van PTSS dan collega’s met
minder werkervaring (22). Wanneer hulpverleners meer werkervaring hebben, zijn ze vaker aan
traumatische ervaringen blootgesteld en kunnen eventuele psychische restsymptomen van eerdere
reddingswerkzaamheden resulteren in een toename van psychische en posttraumatische morbiditeit. Aan
de andere kant kan werkervaring een beschermende factor voor nadelige psychologische gevolgen zijn,
omdat hulpverleners beter weten wat ze te wachten staat en hoe te moeten handelen bij ernstige incidenten
en ‘harder’ worden (31;33;39;43;59). Alexander en Klein vonden beide effecten in een studie onder
ambulancepersoneel. Bijna de helft (49%) van de onderzochte groep vond dat frequentere blootstelling aan
traumatische ervaringen tot een betere coping leidde. 12% meende echter dat het vaker blootgesteld
worden aan traumatische gebeurtenissen het (uiteindelijk) juist moeilijker maakt hiermee om te gaan (62).
Geüniformeerde hulpverleners bij rampen: psychosociale gevolgen, preventie en nazorg. 17