Rapport Psychosociale gevolgen hulpverleners rampen - Impact

4.2.1 Processen bij een grootschalige calamiteit/ramp
Bij rampen en grootschalige calamiteiten wordt hulp aan slachtoffers verleend in drie fasen, namelijk in de
acute fase, eerste en tweede nazorgfase. Geüniformeerde hulpverleners voeren hun taken vooral uit tijdens
de acute fase van een ramp. Van psychosociale hulpverlening en nazorg aan de geüniformeerde
hulpverleners zelf kan in alle drie de fasen sprake zijn.
Acute fase
De acute fase is de bestrijding van de feitelijke ramp en duurt 3 x 24 uur (met verlengingsmogelijkheid tot
maximaal 7 x 24 uur). Deze fase wordt binnen de vijf schakels van de veiligheidsketen ook repressieve fase
genoemd. In de acute fase zijn zowel de brandweer, geneeskundige hulpverlening, politie als de gemeente
betrokken:
• De brandweer is gericht op bron- en effectbestrijding. Hierbij horen naast de brandbestrijding redding
en technische hulpverlening, het toegankelijk maken van het rampengebied voor andere
hulpverleningsdiensten, opruimen en het waarschuwen van de bevolking (81).
• De geneeskundige hulpverlening wordt in samenwerking door diverse geneeskundige organisaties
uitgevoerd. De belangrijkste taken van de geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen
(GHOR) zijn bij een rampenbestrijding de spoedeisende medische hulpverlening (SMH) en
psychosociale geneeskundige hulpverlening. SMH houdt in dat slachtoffers op de plaats van het
incident én in het opvangcentrum worden behandeld en naar ziekenhuizen/huisartsen worden
vervoerd en overgedragen (82). Zoals in het Landelijk model procesplan PSHOR (78) is omschreven
wordt psychosociale hulpverlening bij ongevallen en rampen (PSHOR) op verzoek van de RGF
verleend. Psychosociale opvangteams bestaande uit medewerkers van de Geestelijke
Gezondheidszorg (GGz), het Algemeen Maatschappelijk Werk of Bureau Slachtofferhulp verlenen
eerste psychosociale hulp aan slachtoffers en geven zonodig crisisinterventie. Ook registreren zij de
slachtoffers die gebruikgemaakt hebben van de opvang.
• Taak van de politie is het ontruimen en evacueren van mens en dier, het afzetten van wegen en
afschermen van terreinen om rampbestrijding en hulpverlening te ondersteunen, het weghouden van
grote verkeersstromen rondom het rampgebied, het regelen van verkeer, begeleiden van slachtoffers
en de identificatie van overledenen (81).
• De taak van de gemeente bestaat uit informatievoorziening, tijdelijk opvangen van licht gewonden
en/of evacués in een gemeentelijk opvangcentrum, registratie van slachtoffers en schade (83). Tevens
wordt in de acute fase met het opstarten van een Informatie- en Adviescentrum (IAC) begonnen om
het proces ‘nazorg’ voor de tweede nazorgfase voor te bereiden (79).
Eerste nazorgfase
Na sluiting van het gemeentelijke opvangcentrum c.q. de –centra wordt uitvoering gegeven aan de
voortgezette opvang en begeleiding van getroffenen. Ook worden in deze fase voorbereidingsmaatregelen
getroffen voor overdracht van slachtoffers die extra hulp nodig hebben aan het gemeentelijk proces
‘nazorg’. De eerste nazorgfase duurt maximaal drie maanden (78).
Tweede nazorgfase
De start van deze fase is afhankelijk van de behoefte van de getroffenen en wordt mogelijk al in de acute
fase voorbereid. De verantwoordelijkheid voor deze fase ligt primair bij de GGD, ook voor de afstemming
met de reguliere zorginstellingen. Hoewel de Regionaal Geneeskundig Functionaris (RGF) niet de
verantwoordelijke is voor deze fase wordt het als wenselijk gezien dat de RGF het initiatief neemt om de
partijen voor de hulpverlening in deze fase bijeen te roepen en de overdracht van verantwoordelijkheden te
regelen. Deze activiteiten dienen ingebed te worden in het gemeentelijk proces ‘nazorg’. De tweede
nazorgfase kan enkele jaren duren.
Geüniformeerde hulpverleners bij rampen: psychosociale gevolgen, preventie en nazorg. 22