Rapport Psychosociale gevolgen hulpverleners rampen - Impact

na de Bijlmer- en Herculusramp blijkt dat de media een grote impact kunnen hebben op het ontwikkelen
van psychische problematiek bij hulpverleners (9;11;12). De intensiteit van de verwerkingsklachten ten
gevolge van de negatieve kritieken in de media zoals over (vermeende) vrijgekomen giftige stoffen,
(veronderstelde) foutieve handelingen van bij de ramp betrokken personen of organisaties, mislukte
maatregelen die de ramp (schijnbaar) hadden kunnen voorkomen, (gesuggereerde) pogingen van de
betrokken organisaties om de ware toedracht te verdoezelen (1) wijzen erop dat, jaren later, deze negatieve
kritieken net zo belastend kunnen zijn als de ramp zelf. Er is dan duidelijk sprake van secundaire
traumatisering.
3.5 Preventie en behandeling van PTSS
Vroegtijdige detectie en interventie van PTSS-symptomen is van groot belang om het ontwikkelen van
posttraumatische morbiditeit te voorkomen of de ernst van klachten te reduceren. Hoewel dit belang door
verscheidene onderzoekers benadrukt wordt (38;45;56;66), is er nauwelijks onderzoek gedaan naar het
effect van psychologische preventie en interventie bij professionele hulpverleners. Een onderzoek onder
politieagenten laat wel een positief effect zien van eclectische psychotherapie (67). Van de mogelijke
preventieve interventies en behandelmethoden voor PTSS, zoals debriefing, medicamenteuze therapie,
Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) en psychotherapie, wordt in de
wetenschappelijke literatuur alleen sporadisch aandacht besteed aan het effect van debriefing voor
hulpverleners. Debriefing is een eenmalige nabespreking in groepsverband onder deskundige leiding,
waarbij gesproken wordt over de ervaringen van de hulpverleners tijdens de reddingswerkzaamheden.
Hulpverleners krijgen tijdens een debriefing de gelegenheid om hun emoties te uiten. Een debriefing vindt
24-72 uur na een grootschalige calamiteit of ramp plaats. Het effect van debriefing op de preventie van
PTSS bij hulpverleners is niet eenduidig (66;68;69) of wordt zelfs geheel ontraden (70). Er staat wel vast
dat onjuist uitgevoerde debriefings zelfs een schadelijk effect kunnen hebben, daarom is het noodzakelijk
een strikt protocol te volgen als er besloten wordt een debriefing te houden voor professionele
hulpverleners (66;68). De NICE- en APA-richtlijnen ontraden het routinematig aanbieden van eenmalige
debriefing, maar deze rapporten zijn niet specifiek gericht op professionele hulpverleners (71;72). Impact
ontwikkelde, in samenwerking met het Trimbos Instituut en onder auspiciën van de stuurgroep
multidisciplinaire richtlijnontwikkeling, een richtlijn voor vroegtijdige psychosociale interventies na rampen,
terrorisme en andere schokkende gebeurtenissen. Wat betreft debriefing wordt hierin aangesloten bij de
NICE- en APA-richtlijnen. De Nederlandse richtlijn verschijnt in het najaar van 2007.
Personen die behoefte hebben aan eventuele nazorg moeten goed geïnformeerd zijn over de
mogelijkheden om nazorg te krijgen, de nazorg moet ook in de jaren na een ramp beschikbaar blijven en
het is vooral voor hulpverleners van belang dat de nazorg laagdrempelig is (49;73). Ongeveer vier jaar na
de Herculusramp gaf een op de vijf reddingswerkers aan nog behoefte te hebben aan nazorg of
opvanggesprekken (9).
Geüniformeerde hulpverleners bij rampen: psychosociale gevolgen, preventie en nazorg. 19