Rapport Psychosociale gevolgen hulpverleners rampen - Impact

5 Conclusies
Dit hoofdstuk bespreekt de conclusies die getrokken kunnen worden op basis van het literatuuronderzoek
naar psychosociale problematiek onder geüniformeerde hulpverleners na rampen (paragraaf 5.1) en de
inventarisatie via deskresearch en het interviewen van deskundigen naar de huidige regelingen rond
opvang en nazorg van hulpverleners. Hierbij wordt aandacht gegeven aan zowel positieve punten als
mogelijk lacunes wat betreft de opvang en nazorg aan hulpverleners. Achtereenvolgens worden deze
punten bij een rampbestrijding (paragraaf 5.2), de brandweer (paragraaf 5.3), ambulancediensten
(paragraaf 5.4) en politie (paragraaf 5.5) besproken.
5.1 Psychosociale gevolgen bij professionele hulpverleners na rampen
Prevalentie
Opvallend is dat er in vergelijking met onderzoek naar directe slachtoffers van rampen relatief weinig
onderzoek verricht is naar de psychosociale gevolgen na rampen bij professionele hulpverleners. De
prevalentie van PTSS bij reddingswerkers kan sterk variëren, namelijk tussen 0-50% afhankelijk van de
mate van blootstelling, de omvang ramp en het soort betrokken hulpverleners. In de wetenschappelijke
literatuur wordt een samenvattend prevalentiecijfer gegeven van 10-20% voor PTSS. Daarnaast worden
prevalenties bij hulpverleners genoemd voor depressiviteit van 0-27%, voor angst van 0-19%, voor
overmatig alcoholgebruik van 3-25%, voor algemeen psychische klachten van 5-20% en voor Lichamelijk
Onverklaarde Klachten (LOK) van 5-55%.
Psychische problematiek komt na rampen meer voor bij betrokken hulpverleners in vergelijking met nietbetrokken
hulpverleners en de algemene (niet-getroffen) bevolking. Psychische problematiek komt
daarentegen in mindere mate voor bij hulpverleners dan bij direct door een ramp getroffen personen.
Hoewel dit slechts beperkt is onderzocht lijken ambulancemedewerkers meer psychische klachten te
hebben dan politie- en brandweermedewerkers. Onder hulpverleners komt overigens door hun dagelijkse
blootstelling aan stress al meer PTSS voor dan in de algemene bevolking, dus ook wanneer geen sprake is
van grootschalige calamiteiten en rampen.
Determinanten
De factoren die een rol spelen bij het ontstaan en beloop van psychische klachten na rampen kunnen in
drie categorieën worden onderverdeeld, pre-, peri- en posttraumatische factoren. Door werkgevers kan
vooral op de pre-traumatische en post-traumatische factoren invloed uitgeoefend worden, zoals op selectie
en training van medewerkers en de organisatie van voldoende en goede nazorg na rampen. Hieronder
worden de risicofactoren en de beschermende factoren apart besproken.
Risicofactoren
• Pre-traumatische risicofactoren die een grotere kans geven op psychosociale problematiek zijn
vrouwelijke geslacht, het ervaren van weinig sociale steun, het ontbreken van positieve persoonlijke
factoren (zoals een stabiele persoonlijkheid) en psychische problematiek in voorgeschiedenis. Voor
leeftijd, burgerlijke staat, opleidingsniveau en werkervaring is het effect niet eenduidig.
• De indringendheid waarmee hulpverleners met een ramp geconfronteerd worden, langdurige
blootstelling en zware werkomstandigheden en dissociatie ten tijde van de reddingswerkzaamheden
zijn belangrijke peri-traumatische risicofactoren voor het ontwikkelen van psychosociale klachten.
• De post-traumatische factoren ASS en depressie kunnen de kans op PTSS te verhogen. Een diagnose
ASS is echter geen eenduidige voorspeller. Het meemaken van stressvolle levensgebeurtenissen in de
Geüniformeerde hulpverleners bij rampen: psychosociale gevolgen, preventie en nazorg. 39