Private investeringen als redmiddel voor herstructurering van ... - Rboi

Theoretisch onderzoekskader
25
tieplan kunnen randvoorwaarden worden gesteld aan
ruimtelijke (her)ontwikkeling en is het mogelijk dat kosten
voor voorzieningen – zoals de aanleg van nieuwe
infrastructuur – worden verhaald. Bij beide planvormen
gaat het om toelatingsplanologie; het afdwingen van
ontwikkelingen is dan ook niet mogelijk. Kostenverhaal
is echter alleen mogelijk als sprake is van nieuwe
bouwmogelijkheden ten opzichte van het geldende
plan. Daarnaast moet de ontwikkeling profijt hebben
van de voorzieningen en moeten de kosten toerekenbaar
zijn aan de ontwikkeling (causaal verband). Het
is de vraag in hoeverre de extra bouwmogelijkheden
opwegen tegen de te maken kosten die samenhangen
met herstructurering.
• Beeldkwaliteitplan/welstand: het beeldkwaliteitplan
regelt die aspecten van ruimtelijke kwaliteit – zowel
van de openbare ruimte als van de gebouwen die van
daaruit zichtbaar zijn – die niet in het bestemmingsplan
(kunnen) worden opgenomen, zoals oriëntatie,
verhoudingen, materiaal en kleur. Het beeldkwaliteitplan
is in die zin het complement van het bestemmingsplan,
en wordt parallel daaraan vastgesteld.
Het beeldkwaliteitplan is een beleidsplan, en legt als
zodanig de basis voor uitvoeringsplannen in de openbare
ruimte. Wanneer het beeldkwaliteitplan expliciet
wordt vastgesteld als uitbreiding van de gemeentelijke
Welstandsnota, kunnen ook bouwaanvragen worden
er aan getoetst.
• Wet voorkeursrecht gemeenten: het voorkeursrecht
heeft tot doel om de positie van de overheid op de
grond of vastgoedmarkt te versterken voor publieke
doelen. Met het voorkeursrecht proberen gemeenten
de mogelijkheden tot verwerving te vergroten. De
gemeente heeft het eerste recht van aankoop, indien
de gronden te koop worden aangeboden. Een voorkeursrecht
kan voor hooguit 2 jaar worden gevestigd.
Daarnaast moet er sprake zijn van een te realiseren
plan met juridische grondslag (bijvoorbeeld een bestemmingsplan).
• Onteigening: door onteigening kan de overheid grondeigendommen
in eigendom krijgen. Om te mogen
onteigenen moet er sprake zijn van een ruimtelijk
ontwikkelingsbelang, een publiek belang, een noodzaak
en urgentie. Met het inzetten van het onteigeningsinstrument
wordt terughoudend omgegaan door
de ingewikkeldheid van onteigeningsprocedures en de
daaraan verbonden procesrisico’s. Verder zijn er soms
principiële bezwaren tegen onteigening en wordt een
onteigening nogal eens gezien als gezichtsverlies,
omdat de gemeente er kennelijk niet in is geslaagd er
in minnelijk overleg uit te komen. Uit maatschappelijk
oogpunt is onteigening een beladen instrument, omdat
een grondeigendom wordt afgenomen. (Meijers
2008)
• Baatbelasting: met baatbelasting kunnen kosten worden
verhaald op derden die gebaat zijn bij een nieuwe
ontwikkeling. Het instrument heeft echter weinig
toegevoegde waarde in het geval er een exploitatieovereenkomst
is gesloten of een exploitatieplan is
vastgesteld.
Het overzicht van instrumenten laat zien dat de overheid
verschillende publiekrechtelijke middelen heeft die zij
kan inzetten om de gewenste ruimtelijke doelen te verwezenlijken
en kosten te verhalen. Afhankelijk van het
type herstructurering en de bijbehorende maatregelen
kan een instrument of een combinatie van instrumenten
worden ingezet.
2.3 Ondernemers
Definitie ondernemerschap
In het doorgronden van het denken en handelen van
‘de ondernemer’ gaat het in feite over het begrip ondernemerschap.
Volgens Van Dale bestaat ondernemerschap
uit de hoedanigheid van ondernemen. Op basis
van wetenschappelijke bronnen omschrijft Strate (2009)
ondernemerschap als “een ondernemer is de oprichter
en manager van een klein bedrijf en wiens grootste doel
het groeien van het bedrijf is”. Gibcus en Hoesel (2003)
vullen deze beschrijving aan en constateren dat een
ondernemer iemand is die communicatie legt tussen de
producent en de consument, de mogelijkheden heeft om
winstmogelijkheden te bespeuren en daarop te reageren,
innovatie implementeert en risico durft te nemen.