On<strong>de</strong>rzoekersDit on<strong>de</strong>rzoek is grot<strong>en</strong><strong>de</strong>els uitgevoerd <strong>door</strong> prof. mr. S.E. (Sjoerd) Zijlstra,hoogleraar staats- <strong>en</strong> bestuursrecht aan <strong>de</strong> Vrije Universiteit <strong>en</strong> mr. J.A.F. (Hans)Peters, universitair hoofddoc<strong>en</strong>t bestuursrecht aan <strong>de</strong> Universiteit van Tilburg.Me<strong>de</strong>werk<strong>in</strong>g is voorts verle<strong>en</strong>d <strong>door</strong> prof. mr. T.J. (Tym<strong>en</strong>) van <strong>de</strong>r Ploeg,hoogleraar on<strong>de</strong>rnem<strong>in</strong>gsrecht aan <strong>de</strong> Vrije Universiteit.8
2 Het gebruik van publiekrechtelijke <strong>en</strong><strong>privaatrechtelijke</strong> organisatievorm<strong>en</strong> <strong>in</strong>het op<strong>en</strong>baar bestuurDe hoofdstructuur van <strong>de</strong> <strong>overheid</strong>sorganisatie 4 is opgebouwd uit organisatie diepubliekrechtelijk zijn vormgegev<strong>en</strong>. Op het niveau van het Rijk is er <strong>in</strong> <strong>de</strong> eerste plaats<strong>de</strong> Staat als rechtspersoon, <strong>met</strong> organ<strong>en</strong> als m<strong>in</strong>isters, <strong>de</strong> m<strong>in</strong>isterraad, <strong>de</strong> Kroon, <strong>de</strong>Hoge Colleges van Staat, <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> Eerste Kamer. Daarnaast bestaan erzelfstandige bestuursorgan<strong>en</strong>, waarvan sommige (zoals <strong>de</strong> Kiesraad <strong>en</strong> het Collegebescherm<strong>in</strong>g persoonsgegev<strong>en</strong>s) on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el zijn van <strong>de</strong> rechtspersoon <strong>de</strong> Staat, <strong>en</strong>an<strong>de</strong>re (bijvoorbeeld Staatsbosbeheer <strong>en</strong> <strong>de</strong> Informatie Beheer Groep) eig<strong>en</strong>rechtspersoonlijkheid bezitt<strong>en</strong>. Op <strong>de</strong>c<strong>en</strong>traal niveau zijn er <strong>de</strong> op<strong>en</strong>bare licham<strong>en</strong>prov<strong>in</strong>cies <strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, <strong>met</strong> hun organ<strong>en</strong> als prov<strong>in</strong>ciale stat<strong>en</strong>, ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong>stat<strong>en</strong>, <strong>de</strong> commissaris van <strong>de</strong> Kon<strong>in</strong>g, <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>teraad, het college van burgemeester<strong>en</strong> wethou<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> <strong>de</strong> burgemeester. Zelfstandige bestuursorgan<strong>en</strong> op het niveau vanprov<strong>in</strong>cies <strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> (bestuurscommissies) bezitt<strong>en</strong> <strong>in</strong> het algeme<strong>en</strong> 5 ge<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>rechtspersoonlijkheid. T<strong>en</strong> slotte zijn er <strong>de</strong> op<strong>en</strong>bare licham<strong>en</strong> voor beroep <strong>en</strong> bedrijf<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re op<strong>en</strong>bare licham<strong>en</strong> (art. 134 <strong>en</strong> 135 Grondwet) <strong>met</strong> ie<strong>de</strong>r hun eig<strong>en</strong> organ<strong>en</strong>.Naast <strong>de</strong>ze publiekrechtelijke organisatievorm<strong>en</strong>, maakt <strong>de</strong> <strong>overheid</strong> ook gebruik van<strong>privaatrechtelijke</strong> rechtsvorm<strong>en</strong>, <strong>met</strong> name sticht<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> v<strong>en</strong>nootschapp<strong>en</strong>. Demogelijkheid voor <strong>de</strong> <strong>overheid</strong> om <strong>privaatrechtelijke</strong> rechtsperson<strong>en</strong> op te richt<strong>en</strong> ofdaar<strong>in</strong> <strong>de</strong>el te nem<strong>en</strong>, vloeit voort uit het algem<strong>en</strong>e rechtsperson<strong>en</strong>recht. Immers,op<strong>en</strong>bare licham<strong>en</strong> zoals geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, prov<strong>in</strong>cies <strong>en</strong> <strong>de</strong> staat hebb<strong>en</strong> (art. 2:1 lid 1 BW)rechtspersoonlijkheid, <strong>en</strong> rechtsperson<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> gelijke bevoegdhed<strong>en</strong> di<strong>en</strong>atuurlijke person<strong>en</strong> als civielrechtelijk rechtssubject bezitt<strong>en</strong> (art. 2:5 BW). Datzelf<strong>de</strong>geldt voor (an<strong>de</strong>re) op<strong>en</strong>bare licham<strong>en</strong> waaraan verord<strong>en</strong><strong>en</strong><strong>de</strong> bevoegdheid istoegek<strong>en</strong>d (art. 2:1 lid 1) <strong>en</strong> voor rechtsperson<strong>en</strong> sui g<strong>en</strong>eris (vgl. art. 2:1 lid 2 BW).Gebruik, <strong>door</strong> <strong>de</strong> <strong>overheid</strong>, van <strong>privaatrechtelijke</strong> rechtsperson<strong>en</strong> is niet van vandaagof gister<strong>en</strong>, <strong>en</strong> zo lang als dit gebruik bestaat, is er kritiek op. 6 Het is hier niet <strong>de</strong>456Zie over dit begrip Zijlstra (1997) p. 84-85.Met uitzon<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> rechtspersoon voor op<strong>en</strong>baar on<strong>de</strong>rwijs.Zie al G. van Leyd<strong>en</strong>, ‘Naamloze v<strong>en</strong>nootschap of artikel 121 Geme<strong>en</strong>tewet’, Geme<strong>en</strong>tebelang<strong>en</strong> 1<strong>en</strong> 15 april 1910, aangehaald bij J. Opp<strong>en</strong>heim, Het Ne<strong>de</strong>rlandsch geme<strong>en</strong>terecht, 5e druk, <strong>de</strong>el I,bewerkt <strong>door</strong> C.W. van <strong>de</strong>r Pot, Haarlem: Erv<strong>en</strong> Bohn 1928 p. 704, A.A.H. Struyck<strong>en</strong>, De geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>en</strong> haar gebied, Arnhem: Gouda Qu<strong>in</strong>t 1925 p. 29-30 <strong>en</strong> rec<strong>en</strong>ter (zon<strong>de</strong>r pret<strong>en</strong>tie van volledigheid):C.A. Schreu<strong>de</strong>r, Publiekrechtelijke tak<strong>en</strong>, private rechtsperson<strong>en</strong>. Dev<strong>en</strong>ter 1994 p. 239, M.M.d<strong>en</strong> Boer, ‘Zelfstandige bestuursorgan<strong>en</strong> uit <strong>de</strong> zelfkant van <strong>de</strong> <strong>de</strong>mocratie?’, <strong>in</strong>: Zbo’s, verzelfstandig<strong>in</strong>g<strong>en</strong> privatiser<strong>in</strong>g. Geschrift<strong>en</strong> van <strong>de</strong> Ver<strong>en</strong>ig<strong>in</strong>g voor Adm<strong>in</strong>istratief Recht 118, Alph<strong>en</strong> a/dRijn 1997 p. 131, 165 <strong>en</strong> 168 <strong>en</strong> J.M.M. Maeijer, Privatiser<strong>in</strong>g. Dev<strong>en</strong>ter 1997 p. 12.9
Change language