Pieter Schelte Heerema - Igitur - Universiteit Utrecht

Vanaf september probeert Heerema in besprekingen met verschillende Duitse autoriteiten,
waaronder Regierungsbaurat Engelbrecht van de OT een begin te maken met de inzet van
Baggermateriaal op de Dnjepr. Op deze grensrivier van de Oekraïne met Rusland wordt
gekeken naar de inzet van baggerschepen, schippers en matrozen. Het doel is een vaargeul in
de rivier open te houden. Heerema probeert Nederlandse baggerfirma’s over te halen hun
baggermateriaal in te zetten. 110
Inmiddels is Heerema op 9 november 1942 op een bijzondere aandeelhoudersvergadering
benoemd tot tweede directeur. 111 Hij bericht nuchter en kritisch over de voortgang van het
baggerproject. Op ironische toon stelt hij dat “het aantal instanties en ambtenaren” betrokken
bij de onderhandelingen in Berlijn “indrukwekkend” is. Dit aantal is echter “omgekeerd
evenredig aan de kennis der meest elementaire beginselen van een baggercontract”. Tevens is
aan “fantasie” geen gebrek in het oosten. De Reichskommissar van Oekraïne, E. Koch lijkt het
een goed idee om een kanaal van Oekraïne naar Köningsberg in Pruisen te laten graven. Dit
project zou miljoenen kosten. Deze “geweldige plannen” worden echter door geldgebrek en
tegenstand in hoge Duitse kringen voortdurend uitgesteld. 112
Heerema’s nuchterheid wekt de verachting van sommige Duitsers die al zeker zijn van de
Endsieg. In een bespreking met ene Dargler, Regierungspräsident en ondergeschikte van
Koch, pleit Heerema voor een solide financiële basis voor de baggeronderneming. Hij wil een
“huurvergoeding” in het contract opnemen. Dargler verwijt hem hierop de “Krämergeist
(kruideniersgeest, RvB) der Holländer” en roept dat Duitsland ook zonder hen de oorlog wel
zal winnen. 113
Ondanks moeilijkheden in de onderhandelingen heeft Heerema duidelijke ideeën over hoe de
werkzaamheden van de baggeraars gestalte moet krijgen. Dit is het onderwerp van een
bespreking op 3 december in Berlijn. Hierbij zijn aanwezig Heerema en Hofman, hoofd van
de dochtermaatschappij Nederlandse Bagger Oost, Engelbrecht en ene Rogge van de OT.
Genoteerd wordt: “Herr Heerema hällt es für erwünscht, alle Niederländer in einen Uniform
zu kleiden, damit ein deutlichen Unterschied bestehen wird zwischen den Germanischen
Völkern und den Russen”. Engelbrecht zegt hierop dat de OT geen stof heeft voor de
110
Besprekingen Heerema en o.a. Hoekstra met Regierungsbaurat Engelbrecht over bagger-inzet op de Dnjepr,
NIOD, 176.817.
111
Benoeming Heerema tot tweede directeur NOC, tegelijkertijd wordt P. Hoekstra tot secretaris benoemd NIOD
176.159.
112 Rapport, 27, NIOD, DOC I.653.1;
113 Rapport, 27, NIOD, DOC I.653.1;
37