Pieter Schelte Heerema - Igitur - Universiteit Utrecht

Beton G.m.b.H. in den besetzten Ostgebieten organisierten Einsatz von niederländischen
Baufirmen und frontarbeitern”. 134
In onderhandelingen met de SS probeert Heerema een loonsverhoging voor de arbeiders te
bereiken. Desondanks wordt besloten tot een loonsverlaging van 18%, met terugwerkende
kracht. Wel weet Heerema de thuisbetalingen aan de gezinnen van de arbeiders in Nederland
met 30 % te verhogen. Heerema zorgt er ook voor dat achterstallige betalingen van de Furnier
Beton aan de aannemers geschiedt. 135
Op 19 maart zegt de SS per 31 mei 1943 de samenwerking met Furnier Beton op en deelt de
NOB het contract toe vanaf 1 juli 1943. De al bestaande inzet in Zuid-Rusland van Furnier
Beton onder FAU nummer 168 moet overgenomen worden. Volgens Sijes betreft FAU 168
een bouwwerk in de Oekraïne. Hiernaast wil de SS 4500 man nieuwe inzet voor een
bouwproject in Noord-Rusland genaamd FAU 175. De NOC zal deze werknemers
beschikbaar moeten hebben op de begindatum van het contract. 136
Als Heerema na de onderhandelingen in Berlijn in april is teruggekeerd wil hij direct aan de
slag gaan. Hij treft de NOC echter aan in het midden van een grootscheepse organisatorische
omwenteling. Dit wordt uitgevoerd door de “werktuigen van Rambonnet” P. Hoekstra,
secretaris van de NOC en later directeur van de NOB, en ene Tummers, accountant en
ondergeschikte van Rambonnet. Het idee is om van de NOC een overkoepelend orgaan te
maken die de activiteiten van de dochtermaatschappijen centraal beheert en coördineert. Dit
betekent dat onder de nieuwe ‘Directie Algemeen’ van de NOC zaken gaan vallen die nu door
de dochterondernemingen zelf worden gedaan. Zo komen het secretariaat, de administratie,
het financiële toezicht, het toezicht op personeel, de juridische afdeling, de verzekeringen, de
post en tenslotte het archief in handen van de NOC. Naast de Directie Algemeen is er de
‘Directie Technisch’, die via het zogenaamde ‘Bouwwezen’ de dochtermaatschappijen NO
Bagger, NO Baksteen en NO Bouw beheert. De vertegenwoordigers van de verschillende
dochterondernemingen in Berlijn, Rowno, Riga, Kauen en Wilna komen nu tussen de Directie
Algemeen en de Directie Technisch te staan. 137
Heerema protesteert nadrukkelijk. Hij ziet in dat door deze reorganisatie onder andere de
werving en het transport van arbeiders, het contact tussen de arbeiders en de werkgever, en de
thuisbetalingen voortaan via de administratie van de NOC zal moeten gaan. De NOB heeft
134 “Verantwortung betr. Nederlandse Oost Bouw N.V.”, 1.6.1943, Op 1 juni schrijft Heerema dit overzicht van
de gang van zaken aan Krantz. NIOD, 176.76; Sijes, De Arbeitsinzet, 477.
135 “Verantwortung”, 1.6.1943, NIOD, 176.76.
136 Idem; B.A. Sijes, De Arbeitsinzet, de gedwongen inzet van Nederlanders in Duitsland, 1940-1945, 478.
137 ‘Organisatieschets NOC‘, geen datum, NIOD, 176.76.
43