Untitled - giriş

şeyin gerçekten tarihsel olarak var olduğu olgusu” 19 şeklinde tanımlamıştır.
Tarihsellik kavramı tarih içinde farklı felsefeciler tarafından değişik şekillerde
tanımlanmıştır. Fakat biz burada bu tanımlara girmeyeceğiz. Kısaca tarihsellik tarihin
belirli bir döneminde ortaya çıkan bir obje, olay ve fikrin olgusallığı ile
oluşumundaki nasıllığı ortaya koyma; bu obje, olay ve fikrin varoldukları zaman ve
mekân ile olan ilişkisini dikkate alarak daha sonraki dönemlerde etkinliğinin olup
olmadığının tespiti işlemidir denilebilir.
3-Tarihselcilik/Historicism/Historismus
Maurice Mandelbaum, historicism/historismus kavramının nasıl ortaya çıktığı
ve önceleri hangi anlamda kullanıldığının yeterli derecede incelenmediğinden söz
eder. Mandelbaum bu kavramın Almanca konuşan politik ekonomi yazarların
metodolojik tartışmaları esnasında ilk defa ortaya çıkmış olabileceğini belirtir. 20
Felsefe sözlüklerinde bu kavramla ilgili olarak da çeşitli tanımlar yapılmıştır. Biz
burada iki tanımı vermekle iktifa edeceğiz:
Tüm tarihsel fenomenlerin biricikliğini ve bireyselliğini vurgulayan; her çağın
her tarihsel dönemin o döneme damga vuran fikir ve ilkeler aracılığıyla
yorumlanması gerektiğini, dolayısıyla geçmişteki insanların, eylemlerin, tarihçinin
kendi çağına ait değer, inanç ve motifler temel alınarak açıklanamayacağını savunan
görüş olarak tarihselcilik; insanların, toplumların, kısacası her şeyin tarihsel
gelişiminden ve kendi kültürel, tarihsel bağlamından dolayı her ne ise o olduğunu,
bir şeyin tarihine ilişkin bir tasviri o şeye ilişkin yeterli bir açıklama sağladığını iddia
eder. 21 Bir diğer tanım ise şöyledir:
Olayları ve nesneleri belli tarihsel gelişimin ürünleri olarak gören, bunların
nasıl ortaya çıkıp geliştiğini, nasıl bugünkü durumlarına geldiğini araştıran ve
bugünü geçmişe bağlayarak açıklayan yaklaşımlara verilen addır. 22
Tarihselciliğin iki çeşidinden bahsetmek mümkündür. Bunlardan birisi felsefî,
diğeri ise metodolojik tarihselciliktir. 23 Felsefî tarihselcilik, bütün toplumsal ve
beşerî hadiselerin ancak tarih kategorisi altında anlaşılır olduklarını iddia eder.
Metodolojik tarihselcilik ise tin/beşerî bilimlerin doğa bilimlerden bağımsız olduğu
düşüncesinden hareketle, beşerî bilimlerin nesnesinin doğa bilimlerinden farklı
olduğu, dolayısıyla yöntemlerinin de farklı olması gerektiğini savunur. Doğa
bilimleri açıklama yöntemini kullanırken, beşeri bilimlerde anlama yönteminin
19 Akarsu, Bedia, Felsefe Terimleri Sözlüğü, İnkılap Kitabevi, 4. Baskı, İstanbul 1998, s.171.
20 Mandelbaum, Maurice, Historicism, The Encyclopedia of Philosophy, Ed. Paul Edwards, USA 1987, IV,22.
21 Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, Paradigma yayınları, 4. Baskı, İstanbul 2000, s.909.
22 Ozonkaya, Özer, Temel Toplum Bilim terimleri Sözlüğü, Cem yayınevi, İstanbul1995, s.124.
23 Freund, Juliend, Beşerî Bilim Teorileri, çev: Bahaeddin Yediyıldız, TTK yayınları, Ankara 1991, s.65.
38