Untitled - giriş

yükümlülük biner. Ergenlik çağından önce yükümlülüğün olmaması, ergenlik
sonrasında ise yükümlülüğün doğması aslî hitapta meydana gelen bir değişme
değildir…. . Diğer örneklerde de durum aynıdır. Hükümler her zaman için sabittir ve
onlar mutlak surette sebeplerine tabidirler; sebep bulununca hükümler de bulunur.
’’ 112 Makasıd konusunu Şari’in ve kulun maksatları açısından değerlendiren Şatıbî,
şeriatların vazediliş gayesinin hem dünyada hem de ahirette kulların maslahatlarının
temini amacına yönelik olduğunu kaydeder. 113 Gerek Đslam ümmeti gerekse diğer
milletler şerâtın, zarurî beş esasın korunması için konulduğunda ittifak etmişlerdir ki
bunlar; din, nefis, nesil, mal ve akıldır. 114
Şeriatın konuluş maksadı maslahat olduğuna göre maslahat veya mefsedet
nasıl bilinecek Eş’arilere göre Şeriat gelmeden önce maslahat ve mefsedetin
kavranması mümkün değildir. Mu’tezile mezhebine göre ise akıl Şeriat gelmeden
önce maslahat ve mefsedeti kavrayabilir, Şeriat ise bunları ortaya çıkarmak üzere
gelmiştir. 115 Şâtıbî’ye göre, aklın dünyadaki mevcut maslahat ve mefsedetleri tüm
ayrıntılarıyla yalnız başına kavraması imkânsızdır. Ancak maslahat ve mefsedet,
şerîat onların genel esaslarını koyduktan sonra, tecrübelerle kavranabilir. Ahiretle
ilgili maslahat ve mefsedet ise ancak şeriatla bilinir. 116
Dünya hayatında mevcut bulunan maslahatların tümü, asla saf maslahat/mahza
hayır şeklinde olmadığı gibi, mefsedetler de şer şeklinde değildir. Dünyevî anlamda
maslahat veya mefsedet denildiği zaman galebe çalan taraf anlaşılmaktadır. Maslahat
ve mefsedetin tayininde bu husus oldukça önemli ve hassas bir noktadır. Maslahat ve
mefsedetin ne olduğuna hikmet sahibi, yaratıkların her türlü halini incelikle bilen
Yüce Allah değil de o hükmü uygulamakla yükümlü olan birey 117 tek başına karar
verecek olursa, maslahat ve mefsedetin izafî karakterinden dolayı kanun koyucunun
muradı buharlaşma tehlikesine maruz kalabilir. Bu durumda beşerî belirlemelerde bu
belirlemeleri gerçekleştiren bireylerin heva ve geçici arzularının açıkça etkisi
görülebilir. 118 Tam da bu noktada Şatıbî şu uyarılarda bulunur: Dinî açıdan
celbedilen maslahatlarla defedilen mefsedetlerdeki amaç, ahiret hayatı için dünya
hayatının gereklerini temin etmektir. Yoksa bireylerin kendi basit nefsânî yararlarını
temin veya nefsânî zararlarını gidermek değildir. Din, başka bir şey için değil, sadece
mükellefleri hevalarına kapılıp gitmekten korumak ve dolayısıyla Allah’ın kulları
112 Şâtıbî, el-Muvafakat, II,287.
113 Şâtıbî, el-Muvafakat, II,3,7.
114 Şâtıbî, el-Muvafakat, I,31.
115 Şâtıbî, el-Muvafakat, II,43.
116 Şâtıbî, el-Muvafakat, II, 45-46.
117 Bakara, 2/187,227,229-230;Nisâ, 4/13-14;Nur, 24/51;Ahzab, 33/36.
118 Mâide, 5/48; Yûnus, 10/15.
56