Untitled - giriş

âlimlerinden olan Süfyan es-Sevri’ye ( ö.161/ 77) göre hadler hariç her konuda
kadının şahitliği caizdir. 244 Đmam Malik’e (ö.179/795)göre, hadler, kısas, talak,
nikah, ensab, vela ve ihsan konularında kadının erkekle beraber şahitlik yapması caiz
değildir. Buna mukabil, vasiyet ve velâ konularında caizdir. 245 Tabiin dönemi
önemli müfessirlerinden Hasan el Basrî ( ö.110/728) ve Dahhâk b. Müzahim’e
(ö.105/723) göre, kadının şahitliği sadece borçlanmada caizdir. Ata b. Ebi Rabah
(ö.115/733) ve eş- Şa’bi’ye (ö.109/727) göre talakta da caizdir. Ebu Hanife, Ebu
Yusuf, Muhammed ve Züfer’e göre ise, hadler ve kısasta erkeklerle beraber
kadınların şahitliği kabul edilmez, bunun dışındaki konularda kabul edilir. 246
Âlimlerin çoğunluğuna göre ise, doğum, süt emzirme, bekaret gibi çoğunlukla
erkeklerin göremedikleri konularda aralarında erkek olmaksızın tek başına kadınların
şahitliği kabul edilir. 247 Ömer Nasûhi Bilmen bu konuda şunları kaydeder: “Nisab-ı
şahadet, hâdiselere göre değişir. Şöyle ki: Hukuk-ı ilahiyyeden olan hadd-i zina
hususun da nisab-ı şahadet, dört erkektir. Sair hudûd ve kısasa hakkında ise iki
erkektir. Bunlarda kadınların şahadetleri kabul olunmaz. Hukuk-ı ibâda ait
hususlarda Şahadetin nisabı, iki erkek veya bir erkek iki kadındır. Bunlarda yalnız
kadınların şahadetleri makbul değildir. Ancak erkeklerin ıttıla, mümkün olmayan
yerlerde mala aid olmak üzere yalnız kadınların şahadetleri kabul olunabilir. Meselâ:
Kadınlar hamamlarında bir katl hâdisesi vuku bulsa buna dair diyet husûsunda
kadınların şahadetleri kabul olunur. 248
Đslâm âlimlerinin kadının şahitliğiyle ilgili görüşlerini şöyle kategorize
edebiliriz. Malî konularda erkeklerle beraber kadının şahitliği ittifakla kabul
edilirken, ceza hukukuna ait kısas ve hadlerde ise, ekseriyetin görüşü onun
şahitliğinin kabul edilmemesi yönündedir. Sadece kadınların bilmesi mümkün olan
hususlarda ise, hemen hemen ittifakla kadının şahitliği geçerli görülmüştür.
Đbn Kayyım da Ömer b. Hattab’ın Ebu Musa el-Eş’ari’ye yazdığı mektubu
şerhederken delil konusunu ele almakta ve Hz. Peygamber’in “iddia edene delil,
inkar edene yemin gerekir” hadisini yorumlayarak şahitlik konusuna da genişçe yer
vermektedir. Đbn Kayyım, özetle orada, Kur’an ve hadislere göre kadının da her
hususta şahitlik yapabileceğini kaydeder. 249 Đslâm âlimleri kadınların şahitliğinin
kabul edilmemesine delil olarak ayetlerde yer alan “erba’aten minküm, 250 erba’atu
şühedâ, 251 zû adlin minkum, 252 zevey adlin minküm” 253 ifadelerindeki müzekker
244 Ebû Hayyan, el-Bahru’l Muhit, II, 363.
245 Kurtubî, a.g.e., a.y.
246 Ebû Hayyan, a.g.e., a.y.
247 Kurtubî, el-Cami’li Ahkami’l Kur’an, III, 395; Ebu Hayyan, a.g.e., a.y.
248 Bilmen, Ömer Nasûhî, Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahât-ı Fıkhıyye Kamusu, Bilmen yayınevi, İstanbul trs, VIII, 123.
249 İbn Kayyım, İ’lamu’l-Muvakkıîn, I, 91-96.
250 Nûr, 24/4.
251 Nisâ, 4/15.
77