Untitled - giriş

evrenselliği, ona muhatap olan insanların “insan olma” ortak paydasındaki nitelikleri
çerçevesinde ele alınmalıdır. Đnsanlık tarihine bakıldığında onun temel güdülerinde,
Örneğin; hayata olan sevgisi, karşı cinse olan eğilimi, mal ve mülke olan arzularında
değişen bir şey yoktur. Günümüzde yaşanan katliamlar ve kan dökmeler nefsinin
kötülüklerine mağlup olan insan doğasının hala değişmediğinin açık kanıtıdır.
Kur’an’ın evrenselliğini, onun getirdiği iman esaslarının, hukuk ve ahlak ilkelerinin
insan fizyolojisi ve psikolojisine uygunluğu ile onun ahkâmının beşerî farklılıkları,
zarûrî ve istisnaî durumları gözeterek her yerde ve herkes için geçerli olacağı
anlamında ele almak gerekmektedir. Ayrıca Kur’an’ın tüm insan farklılıklarının
üstünde “fıtrata” hitap etmesi onun evrenselliğini gösterir.
Kur’an’ın tarihsel bir metin olduğu şeklindeki tartışmalar, ilk defa 19. yüzyılın
ikinci yarısından itibaren Hint Alt Kıtasındaki klasik Đslâm modernistleri tarafından
başlatılmıştır. Bu düşünce daha sonra aralarında farklılıklar bulunmakla beraber
Fazlur Rahman, Hasan Hanefî, Muhammed Arkoun ve Nasr Hâmid Ebû Zeyd
tarafından günümüze kadar taşınmıştır.
Tarihselci Müslüman düşünürlerin önemli ortak yanlarından biri, Đslâm kültür
ve geleneğini kıyasıya eleştirmeleridir. Mesela Fazlur Rahman ve Muhammed
Arkoun’da bu durum açıkça görülmektedir. Elbette gelenek içerisinde eleştirilecek
yönler bulunmaktadır. Ancak bu eleştiriler bunlarda bazen-örneğin Muhammed
Arkoun’da olduğu gibi- Đslâm’ın temel kaynağı olan Kur’an’ın özüne kadar
varabilmektedir. Bu durum elbette tasvip edilemez.
Tarihselci aydınların bir başka ortak yönü, Kur’an’ın literal olarak okunmasına
karşı çıkmalarıdır. Mesela Fazlur Rahman, Kur’an ahkâmının lafız olarak aynen
alınıp günümüze taşınması yerine, onların arkasındaki ilkelerin ve temel gayelerin
alınarak günümüz problemlerine çözüm bulunması gerektiği konusu üzerinde
özellikle durur. Bunun için herhangi bir tarihsel bağlama yerleştirmeksizin kelime
bilgisiyle anlaşılabilecek olan muhkem ayetleri bile tarihsel bağlama yerleştirerek
aşırı te’vilci bir tarzla yorumlama cihetine gider. Yine Muhammed Arkoun Kur’an
metninin ilahî yönünün öne çıkarılarak literal tarzda okunmasının terk edilmesi
gerektiğini ve ondaki beşerî yöne vurgu yaparak antropolojik okumanın ısrarla
üzerinde durur.
Kur’an’ı Kerim’in iki yönü olduğu belirtilmektedir. Bunlardan birincisi ilahî;
ikicisi ise beşerî yöndür. Kaynak itibarıyla Kur’an ilahî bir hüviyete sahip iken,
beşere ait bir iletişim vasıtası olan dili kullanması, bir kısım ayetlerinin belli bazı
beşerî sebepler ve olaylar üzerine inmesi (esbab-ı nüzûl), nazil olduğu coğrafî ve
soyso-kültürel koşulları dikkate alması (Mekkî-Medenî) onun beşerî yönünü
oluşturmaktadır. Kur’an’ın anlaşılması ve yorumlanmasında klasik âlimlerin de farklı
bir seviyede önem verdiği bu beşere ait yön, tarihselcilik tartışmalarında önemli
argümanlar olarak görülmektedir.
94