Untitled - giriş

tecellisi içindir. Kur’an’da şahitlerin âdil olmaları emredilirken; 232 putlara
tapınmaktan kaçınmakla yalan şahitlikten sakınmak yan yana zikredilmiştir. 233 Hz.
Peygamber de büyük günahları sayarken Allah’a şirk koşmak ve ana-babaya karşı
gelmekten sonra yalan şahitliği zikretmiştir. 234 Kur’an’ı Kerim’de şahitlik yaptıkları
kimseler için hısım akraba veya zengin fakir ayırımı yapmaksızın adaletten
ayrılmaması istenmektedir. 235 Ayrıca, şahitliği gizlemek hakkın ve adaletin
örtülmesine sebep olacağından yasaklanmakta, şahitliği gizlemenin günah olduğu
açıkça beyan edilmektedir. 236
Kur’an’ı Kerim’de, ölüm anındaki vasiyet esnasında 237 ve iddet müddetinin
sona ermesiyle tekrar kadını alma veya boşama durumlarında iki âdil şahidin
bulundurulması 238 öğütlenmekte; fuhuş suçunun 239 ve namuslu kadınlara zina
isnadında bulunulduğunda bunların ispatı için dört şahidin getirilmesi 240
emredilmektedir. Borçlanma söz konusu olduğunda ise, bunun iki erkekle veya bir
erkekle iki kadının şahitliğiyle tespiti istenmektedir. 241 Biz bu başlık altında,
tarihselcilik tartışmalarında gündeme gelen, müdayene ayeti olarak da bilinen 2.
Bakara sûresinin 282. ayetinde yer alan iki erkek bulunmazsa bunun yerine bir
erkekle iki kadının bulunmasını isteyen ayetin bu gün nasıl anlaşılıp
yorumlanacağıyla ilgili tartışmalara yer vereceğiz. Öncelikle bu ayetle ilgili klasik
müfessirlerin yorumlarına yer verecek, daha sonra çağdaş âlimlerin bu konudaki
kanaatlerini zikrederek konuyu değerlendirmeye çalışacağız.
Müfessirler ayetin tefsirinde şahitlik konusuyla ilgili geniş malumat vererek bu
konuda Đslam hukukçularının içtihatlarını da zikrederler. Şahitlerde bulunması
gereken, akıl, buluğ, konuşabilme, görür olmak, hürriyet, adalet gibi genel şartların
yanında, bazı hususlarda erkek ve Müslüman olmak gibi özel şartlar da sayılmıştır. 242
Kadınların hangi konularda şahitlik yapacakları hususu da ihtilaflıdır. Đmam Şafiî,
malların dışında erkeklerle beraber kadınların şahitliğinin caiz olmadığını belirtir. 243
Leys, vasiyyet ve köle azadında kadınların şahitliğinin caiz olduğunu, nikah talak ve
amden katil konularında caiz olmadığını belirtir. Etbaut Tabiin devrinin en mühim
232 Talak, 65/2.
233 Hacc, 22/30.
234 Buharî, Edep, 6.
235 Nisâ, 4/135; Talak, 65/3.
236 Bakara, 2/283; Maide,5/106.
237 Mâide, 5/106.
238 Talak, 65/2.
239 Nisâ, 4/15.
240 Nûr, 24/4.
241 Bakara, 2/282.
242 Bu şartlara kaynaklarımızda genişçe yer verilmekte, her biriyle ilgili oldukça tafsilatlı bilgiler verilmektedir.
Mesela bkz; Kurtubî, el-Cami’li Ahkami’l Kur’an, III, 389-391.
243 Kurtubî, el-Cami’li Ahkami’l Kur’an, III, 395.
76