Untitled - giriş

okumuştur. 268 Hamza’nın okuyuşuna göre “in tedille” kısmı şart, fe tüzekkiru kısmı
da cevap/ceza olarak alınmaktadır. Eğer şahitlerden biri unutursa diğeri hatırlatır
anlamındadır.
Buradaki “en tedille” ifadesindeki dalal hakkında müfessirler farklı yorumlar
yapmışlardır Taberî’ye göre, Rebi’, Süddî ve Dahhak bu kelimeyi “unutmak”
manasında almaktadırlar. 269 Zamahşerî, bu kelimenin yol gösterilmediği zaman, yolu
şaşıran kimse anlamında “şaşırmak” anlamına geldiğini belirtir. 270 Ebu Amr’ ise
Arapça’da “dalal” in mânâsının gaybûbet yani “kaybolmak, yitmek”olduğunu
söylemiştir. 271 Kurtubî, dalal kelimesi şahitlikle ilgili kullanıldığında, olayın bir
yönünü hatırlayıp diğer yönlerini unutmak anlamına geldiğini belirtir. Bu durumda
kişi, arasında tereddüt eder. Ve karar veremez duruma gelir. Yani Kurtubî, dalal
kelimesinin unutmak anlamı yanında karıştırmak ve tereddüt anlamına geldiğini
kaydeder. 272
Ayette de açıkça zikredildiği gibi bir erkekle beraber iki kadın bulundurulması
illeti/gerekçesinin “unutma, yanılma, şaşırma” olduğu anlaşılmaktadır. Burada şu
soru anlam kazanmaktadır. Unutma zaafiyeti kadının doğasında yer alan, cins alarak
ebediyen onunla beraber olacak olan fitrî bir durum mu Yoksa bu zaafiyet belirli
alanlarda ve belirli şartlarda veya dönemlerde bulunan ârızî bir nitelik midir Bu iki
soru çerçevesinde konuyu değerlendirmek istiyoruz.
Gerek klasik gerekse çağdaş bazı müfessirler kadındaki unutma zaafiyetinin
onun fıtrî yapısıyla alâkâlı olduğunu belirtirler. Mesala Razî, şu yorumu yapar:
“Kadınların yapılarında yer alan ilgisizlik (burûdet ) ve gevşekliğin (rutûbet)
çok olmasından ötürü, unutma kadının genel karakteri olmuştur. Đki kadının birden
unutması, birinin unutmasından aklen daha uzak bir ihtimaldir. Đşte bundan dolayı,
biri unuttuğunda, diğeri kendisine hatırlatsın diye iki kadın bir erkeğe bedel
sayılmıştır.” 273 Ibn Kesîr ise bu konuda kadının aklının noksanlığıyla ilgili hadisi 274
de delil göstererek iki kadını bir erkeğin yerine ikame edilmesini kadının aklının
eksikliğiyle izah eder. 275 Ibnu’l Arabî de aynı hadise yer vererek erkeğin kadına olan
üstünlükleri çerçevesinde meseleyi değerlendirir. Ibnu’l Arabî Şöyle bir soru da
sorar: “Bu noksanlığın kadınların fiillerine olmayıp kendisine nisbeti nasıl olur
denilirse biz de şöyle deriz: Bu, Allah’ın adaletindendir, dilediğini yüceltir, dilediğini
268 Râzî, Fahruddîn, et- Tefsru’l-Kebîr, III, 95.
269 Taberî, Muhammed b. Cerir, Camiu’l-Beyân, III, 126.
270 Zamahşerî, el-Keşşâf, I 321.
271 Râzî, Fahruddîn, a.g.e., III, 95.
272 Kurtubî, el Cami’li Ahkami’l Kur’an, III, 397.
273 Râzî, Fahruddîn, et- Tefsiru’l- Kebir, III, 95; krş., Ebû Hayyan, el- Bahru’l Muhît, II, 366.
274 Buharî, Hayz, 6, Ibn Mâce, Fiten, 19.
275 Ibn Kesîr, Tefsir, I, 294.
80