Untitled - giriş

irine yönelik olarak verilen hüküm, diğerini de kapsamaktadır. Meselâ kadınlara
yönelik hükümler, onların sahip oldukları tabiatları dolayısıyla değil de erkeklerle
ortak insanî yapılarından ileri geliyorsa, hüküm erkekleri de kapsamaktadır.
Dolayısıyla hüküm, unutkanlık üzerine bina edildiğine göre erkek de insan olarak
unutma niteliğine maruz kaldığından, unutkan olan iki erkek de bir erkeğe denk
olarak şahitlik yapabilir. Nitekim Kur’an’da erkek sigasıyla gelen namaz, oruç, gibi
hükümler de bu ilkeye göre kadınları da kapsamaktadır. 291
M. Sait Şimşek de bu ayeti, Đslam Hukukunda “illetin ortadan kalkmasıyla
hüküm de ortadan kalkar” kuralı doğrultusunda yorumlamaktadır. Unutma illetinin
ayette zikredildiğini belirten Şimşek’e göre unutmanın üç sebebi bulunmaktadır.
Bunlar; hafıza zaafiyeti, ilgi duymama ve bir şeyi kasden unutmayı istemektir. Bu
sebeplerden hangisi nedeniyle kadının unuttuğu tespit edilebilir. Çünkü günümüzde
birtakım anket ve istatistiklerle insanların zeka ve kabiliyetleri ölçülebilmektedir. Bu
imkânlardan yararlanarak kadının unutkanlığının fıtrî mi, yoksa sosyal birtakım
sebeplerden mi kaynaklandığı, yahut da hangi alanlarda erkeğe nazaran daha unutkan
olduğu konular tespit edilebilir. Buna göre, şayet erkeğe nazaran bu unutkanlık
hayatın kimi alanlarıyla ilgiliyse, bu hüküm sadece o alanlarda geçerli olur. Fakat bu
unutkanlık, kadının sosyal hayata katılımıyla ortadan kalkıyorsa, bu takdirde hüküm
bu alana katılan kadınlar hakkında ortadan kalkar. 292 Hayreddin Karaman da aynı
parelelde görüşler ileri sürmekte, ilave olarak da çağımızda kadının değişmesinin,
fıtratın ona biçtiği kemal yönünde bir gelişme mi, yoksa bir geriye gidişmi
olduğunun sorgulanması gerektiğini belirtmektedir. Buna göre hükmün illeti
değişmişse ve bu değişme de ilmî ve Đslâmî değer ölçülerine göre bir gelişme
mahiyetinde ise ancak o zaman, ayetin öngördüğü hükmün de değişebileceğinden söz
edilebilir. Ayrıca Karaman, ilgili ayetteki şahitliğin şifahî şahitlik olduğunu bunun da
yazı ve imzanın yaygın olmadığı dönemler de başvurulan bir yöntem olduğunu
kaydeder. Karaman, şifahî şahitlikte kadının durumunun erkekten farklı olarak
ihtiyatı gerektirebileceğini, ama yazı ve imzalı şahitlikler de ise unutma ihtimali
ortadan kalkacağından ayetin bu tür şahitlikleri kapsamadığını zikreder. 293
Ali Bulaç da fıkıh usûlünde ki makasıdu’ş-şeria bağlamında kadının şahitliği
konusunu ele allığı makalesinde meseleyi, birtakım istatistikler yardımıyla da
tartışmaktadır. Bulaç bu makalesinde illetin değişmesiyle hükmün de değişeceği
ilkesinden hareket ederek, bu hükmün kadının sosyal ve kültürel düzeyine göre
değişiklik gösterebileceğini ileri sürer. Bulaç’a göre kadının unutması fizyolojik,
zihinsel ve ruhsal yapıdan kaynaklanmayıp, kültürel ve antropolojiktir. Dolaysıyla
günümüzde bazı bölgelerde kadının eğitim düzeyinin yükselmesi nedeniyle ayetteki
291 Atay, Hüseyin, Kur’an’a Göre Araştırmalar I- III, s.26.
292 Şimşek, M. Sait, Günümüz Tefsir Problemleri, s.365- 366.
293 Karaman, Hayreddin, Kadının Şahitliği, s.288.
85