Untitled - giriş

düşürür, dilediği şekilde hükmeder, över, kınar, insanlar yaptıklarından hesaba
çekildikleri halde, o Allah yaptıklarından sorguya çekilmez. Bu durum, Allah’ın
mahlukatı belirli bir konumda yaratması ve onlara mertebeler vermesi yüzündendir.
Bunları bize açıkladı, biz de öğrendik, iman ettik ve ona teslim olduk.” 276 Beyzavî de
iki kadın şahit bulundurmayı, kadının akıl noksanlığına ve hafıza gücünün
eksikliğine dayandırmaktadır. 277
M. Hamdi yazır iki kadın şahit bulundurmanın gerekçesini erkeklere nispetle
kadınların akılda tutma gücünün biraz eksik, unutma ihtimalinin daha fazla oluşuyla
açıklar. Böyle olmayanlar bulunabilirse de burada itibar kişiye değil cinsedir, cinsin
de çoğunluğuna göredir. M. Yazır unutkanlığı kadının psikolojisiyle irtibatlandırır.
Buna göre, kadında duygusallığın ileri boyutlarda oluşu ve yaşadığı olaylardan
kolayca etkilenmesi, unutkanlığa sebebiyet verebilmektedir. Çünkü bir şeyi akılda
tutabilmek, sadece bir zekâ ve hâfıza meselesi değil, aynı zamanda psikolojik yapıyla
da alakalıdır. Yazır’a göre ticarî işler ve borçlanmalar gibi dışarıya ait şeylerle kadını
meşgul etmek, kadınlık açısından arzu edilecek bir olgunluk değildir. Kadında haya
ve utanma duygusu kuvvetlidir ve böyle olmalıdır. Şahitlik gibi işlerle meşgul etmek
onun bu özelliğini ortadan kaldırır. Erkekleşmek kadın için bir düşüş ve
dejenerasyon demektir. Dolaysıyla, kadınlaşmış erkeklerin şahitlikleri geçerli ve
muteber olmadığı gibi, erkekleşmiş ve yarı yarıya erkek gibi olmuş kadınların
şahitliği de caiz değildir. Ayrıca ticarî meseleler kadının genellikle ilgi alnının
dışındadır. Bundan dolayı bir erkek karşılığında yalnızca bir tek kadına şahitlik
yükünü yüklemek gerçeğe ve hakkaniyete uygun olmaz. 278 Đki kadın şahit
bulundurulmasındaki unutma illetini kadının fıtratı ve onun psikolojisiyle açıklayan
bu görüşe göre, ayette geçen hükmün illeti değişmediği için hüküm de değişmez.
Buna mukabil Reşid Rıza ise, kadının unutkanlığını onun aklının noksanlığıyla
izaha çalışan kimseleri eleştirmekte, unutkanlığın asıl nedeninin fıtrî olmayıp kadının
ilgi alanına bağlı olduğunu ifade etmektedir: “Bazıları kadınların yanılmaya ve
unutmaya maruz kalmalarını onların dininin ve aklının noksanlığıyla illetlendirir.
Bazıları ise mizaçlarında var olan rasgele konuşmayla (rutûbet) illetlendirir. Üstaz
Đmam (Abduh) dedi ki: Bu konuda müfessirler konuştular onun sebebinin mizaç
olduğunu söylediler ve kadının mizacının ilgisizliği gerektirdiğini bunun da peşi sıra
unutmanın geldiğini söylediler ki bu gerçek değildir. Gerçek sebep, malî muâmeleler
ve bedelli akitler gibi hususlar, kadının iştigal ettiği şeyler değildir. Dolaysıyla bu
konularda kadının hafızası zayıftır; ama meşgûliyet alanı olan ev işlerinde durum
276 Ibnu’l Arabî, Ahkamu’l Kur’an, I, 235-236.
277 Beyzavî, Envaru’t- Tenzîl, I, 235.
278 Yazır, M. Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, II 261-262. Benzer izahlar için bkz., Ateş, Süleyman, Çağdaş Tefsir, I,
491; İbn Âşûr, M. Tahir, et- Tahrîr ve’t-Tenvîr, ed-Daru’t-Tunusiyye, Tunus trs. III, 109; Zuhaylî Vehbe, et-
Tefsîru’l-Münîr, Daru’l Fikri’l-Muâsır, 1. Baskı, Beyrut 1411/1991, III, 111.
81