Untitled - giriş

Fransızca “universal” sözcüğünden Türkçeye adapte edilen evrensel kelimesi,
“evrenle ilgili her şeyi ve herkesi ilgilendiren, varlıkların ve nesnelerin tümünü
kapsamına alan, hiçbir istisna kabul etmeyen, âlemşumul” 27 anlamlarına gelmektedir.
Evrensel kelimesi aralarında bazı nüanslar olmakla beraber, “tümel” ve “genel”
kelimeleriyle anlamdaş olarak da kullanılmaktadır. Evrensellik; evrensel olanın
özelliği, genellik anlamına gelir. 28 Evren, bir bütün oluşturduğu düşünülen şeyler ya
da görüngülerin tümel birliği olarak alındığında, evrenselciğin gerçekliği bir bütün
olarak görme anlayışı olduğu söylenebilir. 29
Tarihsellik kavramı Batı kültür evrenine ait olduğu gibi, evrensellik kavramı da
aynı dünyanın ürünüdür. Bu kavramlar ortaya çıktıkları kültürel ortam ve dünya
görüşünü yansıtmakta ve doğdukları ortamın karakterini ve sancılarını da
beraberinde taşımaktadır. Sözlük anlamlarında gördüğümüz herkesi ve her şeyi
içerme anlamında bir evrenselliğin imkânsızlığı bir hakikattir. Bu anlamda doğa
bilimlerinde özellikle var olduğu iddia edilen evrensellik bile tam bir evrensellik
olmayıp her zaman bazı istisnalar barındırmaktadır. Diğer taraftan duyguları,
düşünceleri, davranışları birbirinden oldukça farklı olan insanların her birinin tek bir
davranış kalıbında hareket etmesi beklenemeyecektir. Dolayısıyla evrensellik bu
anlamda bir kuram düzeyindedir. Evrensellik kuramı düşünce tarihinde felsefî,
ideolojik, dinî 30 ve doğa bilimsel alanlar gibi çeşitli alanlarda kullanılmaktadır.
B. TARĐHSELCĐLĐĞĐN DOĞUŞU VE GELĐŞĐMĐ
Tarihselciliğin Kur’an’ı anlama ve yorumlama konusunda uygun bir yöntem
olup olmadığının bilinmesi için bu yaklaşımın nerede ve niçin doğduğunun bilinmesi
gerekmektedir. Dolayısıyla biz bu başlık altında kısaca tarihselciliğin ortaya çıkış
nedenleri, kullanımı ve tarihçesi üzerinde duracağız. Tarihselciliğin doğuşu, tarih
ilminin mahiyeti, yönü, diğer ilimlerle olan münasebetiyle ilgili tartışmalarla da
oldukça irtibatlıdır. Bu sebeple Tarih biliminin Batı’da geçirdiği serüveni de ana
hatlarıyla ele alacağız.
Đlkçağ’da tarih sözcüğü farklı lehçelerde değişik anlamlarda kullanılmıştır. Bu
sözcüğün görerek, tanık olarak bilme anlamlarının yanı sıra çok daha geniş bir anlam
içeriğiyle fizik, coğrafya, astronomi, bitki ve hayvan bilgisini de içine alacak şekilde
kullanıldığı görülür. Tarihin babası olarak da bilinen Đlkçağ’ın önemli tarihçisi
Heredotos 31 (M. Ö.484-424) tarih sözcüğünü, sadece doğal olaylara ait birikim
27 Tuğlacı,Pars, Okyanus Ansiklopedik Sözlük, Cem yayınları, yy. trs., II, 767.
28 Meydan Larousse, Meydan yayınevi, İstanbul 1971, IV, 61.
29 Ulaş, Sarp Erk, ‘’Evrenselcilik’’, Felsefe Sözlüğü, Bilim Sanat Yayınları, Ankara 2002, s.253.
30 Düzgün, Ş. Ali, Evrensellik Kuramı ve İslam Düşüncesindeki Yeri, Diyanet İlmî Dergi, c.32, sa:2, 1996, s.55.
31 Collingwood, R.G., Tarih Tasarımı, çev:Kurtuluş Dinçer, Gündoğan yayınları, 2.Baskı, İstanbul 1996, s.60.
40