Diaspora shqiptare dhe - Lajme / News Albemigrant

për atdhe flijuar
Në botë ekzistojnë luftëtarë të së vërtetës
Krenaria e tyre pret vendimet tona jo lutje
Të plagosur nëse jeni nga ngjyrat e vjeshtës
Nderoni së paku fluturimin shijoni dashurinë
Forcën e madhe që ju sjell fuqi absolute
(1999)
Emilia Dabu
În loc de prefaţă
Në vend të parafjalës
1. Poezia dhe letërsia rumune, përgjithësisht zënë një vend të rëndësishëm në kuadër të letërsive të
Evropës Juglindore, si për nga sasia, (po)ashtu edhe përnga cilësia. Siç ndodh zakonisht me popujt që
gjuhën e tyre kanë filluar ta shkruajnë mjaft vonë, letërsia rumune - arti i fjalës-, nuk fillon me shkrimin
(artistik), po mjaft më herët: rrënjët e saj të forta gjenden në letërsinë gojore. Prandaj, fjalët e poetit të
njohur rumun të shekullit XIX-të – Vasile Aleksandri, simbas të cilit rumuni ka lindur poet, sado romantike
që të duken, nuk duhet të merren vetëm si insistim i të papranuarit për një grimë vend nën diell, po edhe si
njëfarë shpjegimi i asaj që ndodh sot në letërsinë e këtij vendi, pra si një shpjegim i cili nuk e pranon
mendimin simbas të cilit kjo letërsi do të ketë lindur si fryt i një veprimi në kuadër të lëvizjeve kulturore të
Evropës, por vetëm si një transformim në një drejtim të caktuar i një diçkaje që është më e qenësishme dhe
më e përhershme. Kur i kemi parasysh këto, nuk më është aspak e habitshme nëse thuhet se letërsia e sotme
rumune hyn në radhën e letërsive interesante dhe të rëndësishme të Evropës. (Rexhep Ismajli)
2. Ndërmjet lexuesve të një kulture ekzistojnë zbulues, inventatorë dhe eksploatatorë, universale
dhe atemporale, pra kurdoherë moderne, poezia emineskiane është kulmi kombëtar i një stili lirik, i
kristalizuar përgjatë shekujve në kredonë europiane. Këtu qeveris në mënyrë mazhoritare funksioni
tradicional i diskursit poetik: në përfytyrimet më të thella të vizionit lirik, lexuesi has dikend përmes një
shprehjeje familjare. Fjala e themeluesit që të magjeps është mbrojtëse dhe ngazëllimtare. Emblema e saj
është sfera dhe ekuivalenti i saj në gjuhë, periudhë, vend i simetrive harmonike, ku fraza dhe antifraza
organizohen sipas ligjeve të unitetit dhe ekuilibrit. Sado dramatike do të ishte vuajtja e poetit, ai e siguron
lexuesin e vet për mundësinë, qoftë kjo e largët, e gjetjes së qartësive ekzistenciale, duke ndjekur në masë
të madhe një logjikë të natyrshme, nganjëherë ndoshta e tejkaluar, por gjithsesi e kuptuar si një pajtim i
përbashkët, por jo edhe si një gjendje e çuditshme, dhembje abstrakte, mundime të trurit, qartësi të
ndryshme nga ato që i janë të njohura ndjenjës së mirë të shpirtit të pajtuar me botën. (Alexandru
Condeescu)
3. Pa dyshim, gjenerata që ka debutuar rreth viteve ’80-të të shekullit të shkuar, e ndërlidhur me
Klubin e të hënës (Cenaclul de luni) të Bukureshtit, me Alma Mater të Jashit, me Echinox-in e Kluxhit, apo
me revistat dhe botimet letrare të Timishoarës, është për momentin gjenerata më e gjallë, më e zhdërvjelltë,
po qe se doni, në tërë letërsinë rumune. Përfaqsuesit e këtij brezi kanë lindur në gjysmën e dytë të
shek.XX, në letërsi e kam fjalën, në poezi, prozë, eseistikë, si dhe në kritikë, por edhe në segmente tjera të
jetës kulturore, ata i japin forcë momentit aktual. Ne, gjashtëdhjetëvjeçarët, jemi plakur. Ata që patën lindur
para nesh kanë vajtur në botën e hijeve, ndërsa një gjeneratë tjetër e re, për të cilën e di se gjendet në rrugë
të afirmimit, ende nuk mund ta emitojë pretendimin për t’ia zënë vendin gjeneratës së viteve ’80-të, e cila
gjendet në pushtet, po qe se pajtoheni të shprehem përmes një terminologjie politike. Fjala është për emra
që do të mbeten në kujtesë të letërsisë rumune. Kam njohuri edhe për të rinj që po afirmohen, por ata për
momentin, janë në stand-by. (Nicolae Manolescu)
4. Jo çdo gjë që të kujtohet duhet ta thuash, jo çdo gjë që e thua duhet ta shkruash, dhe jo çdo gjë
që e shkruan duhet ta botosh. Kjo vlen për çdo kend dhe çdo kund, dhe sidomos për kriteriumet e hartimit