Diaspora shqiptare dhe - Lajme / News Albemigrant

(Luan Topçiu: Oglinzi literare/Pasqyra letrare, Editura Privirea,
Bukuresht 2007)
Pas fjalorit akademik shqip-rumanisht dhe një serë veprash tjera
brilante, këto ditë doli në Bukuresht, një vepër e re e bilingve e dr. Luan
Topçiut, Oglinzi literare/Pasqyra letrare. Fjala është për një vepër me vlera
eseistike që e pa dritën e botimit në kuadrin e Editurës “Privirea”. Libri
përmban studime të ndryshme mbi letërsinë shqiptare, kryesisht për autorët
që janë përkthyer në rumanisht gjatë viteve të fundit, si dhe sprova apo
studime për disa autorë të shquar të letërsisë rumune. Kështu objekt studimi
në këtë libër janë disa nga romanet e Ismail Kadaresë, kryesisht ato të
përkthyer në rumanisht, poezia e poetit kombëtar rumun, Mihai Eminesku,
poezia e Lasgush Poradecit, ajo e Viktor Eftimiut, proza magjike e Mitrush
Kutelit, poezia plot forcë e Visar Zhitit, proza onirike e Besnik Mustafajt,
lirika e Resul Shabanit, Hali Haxhosajt, poezia bashkëkohore rumune:
Nikita Stënesku (Nichita Stănescu), Dumitru M. Ion, Karolina Ilika
(Carolina Ilica) etj.
Autori është i njohur si njëri nga eseistët më të mirë që ka bota
shqiptare. Pos kritikës letrare dhe leksikografisë, merret edhe me pikturë. Që
nga viti i shkuar është duke ushtruar funksionin e sekretarit të parë të
ambasadës shqiptare në Bukuresht. Nga ana e tij kuptojmë se është folur
gjithmonë për përkime të shumta rumuno-shqiptare, në plan gjuhësor,
folklorik, në fushën e antropologjisë kulturore, atë të historisë së
mentaliteteve, të zakoneve të të dy popujve, në filozofinë kolektive, në
simbolet popullore, dhe kështu me rradhë. Shumë nga këto ngjashmëri dhe
elemente të përbashkëta janë të shpjegueshëm përmes fushës gjeografike të
përbashkët, me historinë e përbashkët, me konstitucionin shpirtëror të
ngjashëm, por edhe me dukuri paralele universale që ndëlidhen me natyrën
universale të njeriut, pa qënë nevoja e kontakteve të drejtpërdrejta.
Sipas autorit, nga studjuesit e fenomenit rumuno-shqiptar janë vënë re
një serë përkimesh edhe në fushën e letërsisë, duke filluar nga ajo gojore dhe
deri në manifestimet artistike të kohëve moderne. Megjithëse, kjo e fundit
mbetet më pak e njohur, ndoshta edhe në sajë të faktit që letërsitë ballkanike
janë të shkruara në gjuhë qarkullimesh të imta që kanë komunikuar më pak
njëra me tjetrën. “Pasqyra letrare” është një përçapje modeste për njohjen e
këtyre dy letërsive, e para ballkanike e tjetra semiballkanike, një përpjekje e
re për njohjen e mekanizmave të krijimit të tyre si një afrim në laboratorin
krijues të autorëve të prezantuar. Fjala është për një kontribut që bën të
mundur zbulimin në thellësi të proceseve krijuese, të përpunimit të lëndës
letrare, dukuri që përbëjnë manifestime shpirtërore për deshifrimin e shpirtit
të të dy popujve.
Në këtë libër me përmbledhje studimesh mbi autorë të letërsisë
rumune dhe shqiptare, trajtohen vepra dhe autorë në disa pasqyra paralele,
ku shumë nga dukuritë e një letërsie shpalosen në tjetrën, ku përthyhen