Diaspora shqiptare dhe - Lajme / News Albemigrant

kumtesat dhe sesionet shkencore të cilat organizoheshin në këtë Seminar veç temave për
zhvillimin e brendshëm të gjuhës, letërsisë e të kulturës shqiptare, gjenin hapësirë edhe
për tema të mëdha: të historisë së albanologjisë, të domeneve, të shkollave, të nocioneve
dhe të përfaqësuesve të saj. Në Seminarin e vitit 1978, në të cilin u organizua Sesioni
shkencor “Problemet aktuale dhe kërkimet albanologjike në botë” Profesor Ajeti zgjodhi
të ligjërojë për njërin nga indoeuropianistët më të mëdhenj të shekullit XX, Holger
Pedersenin.
Holger Pedersen. Në studimin e personalitetit të Holger Pedersenit mjeshtri ynë
shihte shkallët e ngjitjes së dijes albanologjike në përmasa europiane dhe më gjerë. Gjatë
kësaj periudhe, gjuhës shqipe iu caktua vendi i saj në familjen europiane, u zgjerua fondi
jo vetëm i leksikut por edhe i sistemit gramatikor në familjen e gjuhëve ballkanike, u
stabilizua metoda e gjuhësisë historike krahasuese edhe në studimet albanologjike të
albanologëve vendorë, ishte botuar Fjalori etimologjik i shqipes i Gustav Majerit, një prej
veprave monumentale jo vetëm për albanologjinë, por edhe për gjuhësinë e përgjithshme
në Ballkan dhe Europë. Probleme si këto dhe të tjera, Profesor Ajeti i ka rrahur në një
kumtesë në sesionin “Marrëdhëniet kulturore shqiptare e evropiane 37 . Në studimin e tij
theksonte se Pederseni do të zë vendin e lënë bosh nga Gustav Majeri, jo vetëm me
vazhdimësinë e kërkimeve të tij, por edhe me nivelin shkencor të rrahjes së disa
problemeve, sikur është: nyja e prapme në gjuhën shqipe dhe rumanishte, ndikimi i
latinishtes në sistemin gramatikor të shqipes, tipi i tingujve l, ll në gjuhën shqipe dhe
reflekset e guturaleve në gjuhësinë indoevropiane.
Sipas një rendi të vënë re edhe në studimet e tjera të karakterit albanologjik,
Profesor Idriz Ajeti, tekstet e tij i hap si pedagog, i vazhdon si historian i albanologjisë
dhe i përfundon si kërkues e reflektues. Në këtë rrjedhë ai në pjesën e tretë të këtij
studimi sjellë dhe diskuton gjerësisht, duke përcjellë edhe mendimin e tij për tingujt l,ll
dhe sidomos për reflekset e guturaleve, një çështje e cila sikur shprehet Profesor Ajeti
mbetet e hapur edhe pas botimit të monografisë sintezë të Holger Petersenit.
Carlo Tagliavini. Brenda zhvillimeve të linguistikës së përgjithshme, dijes
europiane për albanologjinë dhe disa fushave të tjera të kërkimit, Profesor Idriz Ajeti ka
shkruar edhe një studim përmbajtësor edhe për profesorin e tij Carlo Tagliavinin.
Sipas një parimi, të cilin ai e ka ndjekur përgjithësisht në të gjitha tekstet e këtij
lloji, Profesor Ajeti, fillimisht sjell një pamje të plotë të studimeve albanologjike të
shkollës italiane, ndërsa në rrjedhën e saj edhe përfaqësuesit: Matteo Bartoli, G. J. Askoli,
Francesco Ribezzo, Rosi, Jung, Busetti, Leotti, Kordignano etj., si dhe problemet
kryesore që përfaqëson ajo: tekste të vjetra, gramatika, fjalorë dygjuhësorë, kërkime
dialektore, probleme etimologjike etj.
Carlo Tagliavini është një prej studiuesve italian i cili ka lënë një trashëgimi të
pasur në gushë të linguistikës dhe të albanologjisë njëkohësisht. I specializuar në fushë të
romanistikës, ai njihte jo vetëm fondin ballkanik e europian të gjuhëve romane, por edhe
marrëdhëniet shqiptaro-sllave, në studimin e të cilave ka mbetur për t’u hulumtuar edhe
në kohën tonë. Në lidhje me marrëdhëniet gjuhësore ballkanike Carlo Tagliavini rrahu në
shumë drejtime çështjen e burimit të prapavendosjes së nyjës në gjuhën shqipe, të disa
dhjetëra etimologjive, gurrën e të cilave e kërkonte te burimet e sakta të tyre, duke u bërë
37 Shih, “Kontributi i Holger Pedersenit në studimin e historisë së gjuhës shqipe”, Seminari
Ndërkombëtar për Gjuhën Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, nr. 6, Universiteti i Prishtinës –
Fakulteti i Filologjisë, Prishtinë, 1979, f. 153-159; “Për kontributin e linguistikës italiane në
studimet e gjuhësisë shqiptare – Carlo Taglavini”, Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën Letërsinë
dhe Kulturën Shqiptare, nr. 11, UK-FF, Prishtinë, 1985, f. 71 -77.