Diaspora shqiptare dhe - Lajme / News Albemigrant

c. në fushë të leksikut dhe të etimologjisë, e brenda saj edhe onomastikës, një prej
fushave më të diskutuara, sigurisht për shkak se mbi rezultatet e tyre janë
ndërtuar edhe hipotezat e vendit të formimit të popullit shqiptar e të gjuhës
shqipe, Profesor Ajeti diskuton, zgjeron e saktëson bazën dialektore të shqipes
dhe madje të sllavishtes, të shumë fjalëve e toponimeve, me të cilat që më parë
ishin marrë themeluesit shkencor të këtyre dijeve. Në këtë rrafsh Profesor Idriz
Ajeti në kërkimet e tij ka përditësuar: etimologjizmat e Gustav Majerit, leksikun
historik të Franc Mikloshiqit, guturalet e Holger Petersenit, rezultatet në fushë të
dialektologjisë së Karlo Taliavinit, fjalëformimin dhe etimologjitë e Norbert
Joklit, ballkanizmat e romanizmat e Petar Skokut etj.
d. Duke lexuar studimet, vlerësimet, diskutimet, e shumë prej temave me të cilat
merret, sot mund të shtrohet pyetja dhe madje të merret përgjigjja: a është
trashëgimia shkollore, metodologjike dhe madje kulturore austro-gjermane, si
dhe e përfaqësuesve të saj të shpërndarë edhe jashtë gjeografisë politike të
austro - hungarisë, ajo që ka përcjellë përvojën jetësore të tij dhe sidomos etikën
gjuhësore e gjuhën shkencore të veprës së tij 15 . Mbase Malmberg sot do të
thoshte se shkenca e filologjisë sikur ka lindur për Profesor Ajetin. Ai ka
plotësuar dy parimet themelore të saj: etimologjinë e saj, “philos” mik i fjalës
respektivisht dashuri për fjalën dhe arsyen e lindjes së filologjisë si shkencë: “të
sigurojë transmetimin korrekt të teksteve të shkruara” 16 .
Ndonëse i takon lagjes së albanologëve të mëdhenj të brezit të tij, Profesor Ajeti
shquhet me veçantitë vetjake të bërjes së albanologjisë dhe të metodologjisë së saj. Ai
nuk kërkon kohë të veçantë për misionin e tij prej albanologu, të cilën e kërkonte
Profesor Çabej, ndonëse është ati i saj; ai pranon misionin e tij prej misionari të
albanologjisë, por konceptet shkencore asnjëherë nuk i ngre në dogmë, gjë të cilën e
bëjnë shumë prej kolegëve të tij në sistemet diktatoriale. Përkundrazi. Edhe pse vetë nuk
heq dorë nga shkolla në të cilën ishte përgatitur, i përqafon me kujdes shkollat dhe
metodat e reja shkencore, në të njëjtën kohë, me përkrahjen e tij, në institucionet
albanologjike, të cilat ai i udhëheq, studiues të rinj sjellin dhe aplikojnë mendimin më
bashkëkohor të kërkimeve linguistike.
E megjithatë, në krahasim me bashkëkohësit, albanologët më të mëdhenj të kohës,
ai shquhet me veçantitë e tij në :
a. Profesor Idriz Ajeti e kupton me kohë misionin e tij prej kërkuesi të sintezave,
por ndryshe nga Eqrem Çabej, i cili shquhej për sintezat e mëdha, Profesor Idriz Ajeti
qarkun e kërkimeve të tij e zgjeroi në përmasa ballkanike.
Me të drejtë.
13 Shih, tezën e doktoratës: Istorijski razvitak gegijskog govora Arbanasa kod Zadra
(Zhvillimi historik i së folmes gege të arbëneshëve të Zarës), Sarajevo, 1961, f.164;
14 Shih: Franc Mikloshic, Albanische Forschungen, 1870, 1871; Gustav Weigandi, Dialekti
gegë i Borgo Erizos afër Zarës në Dalmaci, “Siebzehnter und achtzenter Jahresbericht des
Institutes für Romänische Sprache zu Leiozig”, Leipzig (1911); Carlo Tagliavini, L’Albanese di
Dalmacia. Contributi alla conoscenza del dialetto zhego di Borgo Erizzo preso Zara. Biblioteca
dell’ “Archivum Romanicum”, Serie II: Linguistica. Vol. 22. Firenze, Leo S. Olschi 1937.
15 Shih, Profesor Rexhep Qosja, “Idriz Ajeti - një jetë kushtuar gjuhës” (botimi i parë, 1978),
në librin Rilindja e dytë, “Toena”, Tiranë, 2007.
16 Luçia Çezarini Martineli, Filologjia (prej dorëshkrimeve të moçme te librat e shtypur),
Përktheu nga origjinali italisht Ardian Doka. Botoi “Medaur”, Tiranë, 2002, f. 14.