Diaspora shqiptare dhe - Lajme / News Albemigrant

Duke qenë njohës dhe studiues i mirë i gjuhëve romane dhe njohës e studiues madje
në përmasa dialektore të gjuhëve të sllavëve të jugut, për Profesor Ajetin mund të thuhet
ajo që përgjithësisht thuhet për studiuesin Gustav Wajgandi “ai është ballkanolog në
kuptimin e plotë të fjalës”.
b. Profesor Idriz Ajeti e kupton me kohë misionin e tij prej bardi të albanologjisë në
kuptimin e bërjes dhe të drejtimit institucional të saj, por nuk do të bëhet as apostull i saj
brenda institucioneve shkencore, sikur do të veprojnë bie fjala bashkëkohësit e tij
Profesor Aleks Buda e Mahir Domi, as murgu i saj, sikur do të bëhet gjithashtu
bashkëkohësi i tij Profesor Jup Kastrati.
c. Sigurisht kjo është arsyeja pse, ndonëse ishte albanolog dhe institucion i saj, ai
në jetën e tij nuk deshi të identifikohej me linguistikën deri në kult, sikur veproi
bashkëkohësi i tij Profesor Selman Riza.
III. Albanologu dhe albanologjia
Në rrugën e tij jetëgjatë prej albanologu e ballkanologu, ai ka vazhduar ta ndërtojë
shkollën e trashëguar prej brezash në fushë të albanologjisë, ka përgatitur pasardhësit e
saj, prej të cilëve, besoj se nuk do të keqkuptohem nëse them se pjesa më e madhe e tyre
kanë mbetur nxënës të tij; ka zgjeruar projektet e tij kërkimore drejt sintezave të mëdha të
përmasave kombëtare, çfarë është Atlasi dialektologjik i gjuhës shqipe, por a do të arrijë
të përmbyllë një prej veprave jetësore, të pritura nga dora e tij: sintezën gjuhësore të
marrëdhënieve shqiptaro-sllave! Natyrisht, prej studiuesit, të cilit i shënohet 90-vjetori i
lindjes, kërkesa të tilla dhe të kësaj natyre, jam i vetëdijshëm se nuk duhet të bëhen. Unë
e bëra këtë për t’iu përgjigjur atyre që këtë kërkesë e kanë shtruar disa dekada më parë,
për të konstatuar njëkohësisht se kjo vepër jetësore e tij vërtet nuk është përmbyllur si një
monografi e përmasave të studimeve etimologjike të Profesor Eqrem Çabejt, të
gramatikës historike të Profesor Shaban Demirajt, apo të historisë së albanologjisë së
Profesor Jup Kastratit, por edhe ashtu si është, tërësia e veprës së tij paraqet fondin më të
pasur, më të plotë dhe më të sigurt, për një sintezë të madhe të marrëdhënieve gjuhësore
shqiptaro-sllave.
Në rrafshin kërkimor studimet për historinë e albanologjisë nuk zënë vendin që
zënë studimet në fushë të dialektologjisë, të planifikimit gjuhësor apo edhe të
marrëdhënieve gjuhësore shqiptaro-sllave, por janë të rëndësishme për disa arsye: e para,
për arsye se ato i shkruan albanologu, i cili në institucionet shkencore ndërkombëtare ku
studiohej albanologjia të njëjtën kohë përfaqësonte dijen bashkëkohore të albanologjisë;
dhe së dyti, për arsye se ato i shkruante albanologu, i cili në të njëjtën kohë nga
bashkëkohësit ishte bërë objekt studimi.
Përpjekja jonë për të parë figurën e Profesor Idriz Ajetit, kontributin e tij dhënë
gjuhësisë shqiptare dhe vendin e tij në studimet albanologjike, sigurisht nuk do të ishte e
plotë sikur sinonimet albanologu dhe institucioni i albanologjisë, të mos i referoheshin
edhe referencës tjetër: historiani i albanologjisë.
Ndihmesën e tij prej historiani të albanologjisë Profesor Idriz Ajeti e ka dhënë duke
sjellë sinteza të mëdha për shkolla të caktuara albanologjike, biografi për albanologë të
mëdhenj të kohës së tij, studime, paraqitje dhe recensione për vepra të rëndësishme të
kohës, e madje edhe fjalë të përzishme e in memoriame për gjuhëtarë shqiptarë e të huaj,
të cilët albanologjisë i kanë dhënë kontribut të rëndësishëm.
Po të pretendonim të bënim një sintezë të këtyre kontributeve, studimet e Profesor
Idriz Ajetit do të mund t’i ndanim në: pikëpamjet e tij për studimet albanologjike në
përgjithësi dhe për studiuesit më të rëndësishëm në veçanti; pikëpamjet e tij për studiuesit