Diaspora shqiptare dhe - Lajme / News Albemigrant

elemente të historisë së përbashkët, shihen trajta të përbashkëta, të ngjashme
apo të ndryshme, në një “unitet në diversitet” siç do ta quante Nikolla Jorga
(Nicolae Iorga). Veprat e atorëve shqiptarë që trajtohen janë përkthyer në
gjuhën rumune, ndërsa disa autorë rumunë që diskutohen në këtë kontekst
editorial e kanë parë dritën e botimit në gjuhën shqipe. Veprat e autorëve
shqiptarë, sidomos ato që i ka përkthyer autori i këtij shënimi (B.Y.), lexuesi
rumun i gjen në librarinë e Muzeut Kombëtar të Letërsisë Rumune, ndërsa
botimet e dr. Luan Topçiut qarkullojnë edhe në Shqipëri.
Libri më i ri i tij ofron një udhëtim në disa identitete letrare të dy
letërsive. Fjala është për vepra e vlera te cilat perfaqësojnë forca novatore të
dorës së parë në historinë e letërsive përkatëse dhe sidomos në zhvillimet e
mëvonshme të letërsive moderne shqiptare e rumune. Në qoftë se do të
ekzistonte një njohje më e mirë e “tjetrit”, thekson autori, dhe e atij që “është
ndryshe”, do të zhdukej mjegulla që mbështjell të panjohurën, do të
zhdukeshin paragjykimet “fundamentaliste” për të tjerët; do të zbulonim
gjëra të përbashkëta që na afrojnë me “të huajin”. Fitimi, sipas autorit, duhet
të jetë shumë i madh për të dy palët. Njerëzit, sipas tij, janë nga natyra
kureshtarë, ndërsa format tona të shprehjes kulturore do të duhet të
reflektonin dhe stimulonin këtë kërshëri. Vetëm ata që mbajnë syza kuajsh,
kundërshtarët e farefisnisë së lashtë rumuno-shqiptare, nuk e pranojnë këtë
realitet të prekshëm, të brishtë dhe të qartë.
Autorët ballkanikë bëjnë pjesë njëkohësisht edhe në trashëgiminë e
letërsisë universale. Letërsia botërore përfshin, jo vetëm letërsinë e
ashtuquajtur të “popujve të mëdhenj”, si vëllim popullsie me tradita të lashta
kulturore, por sipas pranimit që i bën letërsia e krahasuar, edhe atë të
“popujve të vegjël”, arti i të cilëve është ngritur në nivelin e vlerave
botërore, duke përfshirë një Lenau, Andersen, Petöfi, Eminesku, Ismail
Kadare, Nikos Kazancakis e shumë të tjerë. “Pasqyra letrare” e Luan
Topçiut është një përçapje për njohjen, hulumtimin, deshifrimin dhe
afirmimin e kulturave të dy popujve që e kanë dashur njëri-tjetrin përgjatë
historisë. Me këtë rast na ofrohet një libër i shkruar me profesionalizëm,
duke dëshmuar njohje të thellë të dy kulturave, autorëve gjegjës dhe
dukurive letrare të përzgjedhura me sqimë, me vlera përfaqësuese dhe që
mund të sigurojnë një dialog mes kulturave dhe midis popujve. (Baki
Ymeri)