Show publication content!

8 PISMO PG
i inne przedmioty latały też wzdłuż chodników. Nikt nie rozbijał
okien wystawowych i nie plądrował sklepów. Dziwne było
to, że nikt nie zamykał sklepów, nie rozbijał wystaw i nie plądrował
witryn. Przy tej ilości rzucanych „pocisków” może graniczyć
z cudem, że nic lub prawie nic nie zostało rozbite. Sklepy
służyły za miejsce ucieczki przed gliniarzami. Przechodnie
poruszali się tam i z powrotem wśród latających przedmiotów
i na pewno niejeden z nich oberwał czy to od „struży porządku”,
czy też od manifestantów. Ludzie zmęczeni bieganiem
chowali się w podwórkach i odpoczywali, ale musieli uważać,
aby nie dostać się w ręce oprawców, bo wtedy tęgo obrywali.
Milicjanci i ormowcy też chowali się w podwórkach.
Kosze, śmietniczki, ławki i tym podobne przedmioty były
używane do walki, a tym samym ulegały zniszczeniu.
Gdy brakło „amunicji”, szybko biegło się do warsztatów
z tyłu Zakładu Doskonalenia Zawodowego, gdzie były różne
metalowe przedmioty. Najbardziej pamiętam płaskie, okrągłe
pierścieniowe tarcze o grubości może 5 mm. Były one
sztywne, a jak puściło się je równolegle do ulicy to piszczały
i przecinały wszystko, co napotkały po drodze. Przy tym leciały
bardzo daleko. Była to bardzo „bezpieczna broń” dla nas, ale
czyniąca wielkie spustoszenie wśród oprawców. Te krążki były
rewelacyjne, gdyż tak jak kiedyś puszczaliśmy żabki po wodzie,
tak samo te koła puszczone w dół Grunwaldzkiej przecinały
powietrze i gdy trafiły w cel, musiały razić boleśnie, a jak się
odbiły od przeszkody, to jeszcze jakoś przemieszczały się do
przodu po bruku. Wydawały złowrogi szum i świstały w kierunku
pałkarzy.
Boczne ulice szczególnie były dobrym miejscem na krótki
odpoczynek przed kolejnym rzucaniem w siły porządkowe.
Młodzi atakowali ochoczo milicjantów, wznosząc przy okazji
okrzyki „gestapo”, szczególnie, gdy na moment obie strony przystawały
aby zaczerpnąć powietrza i trochę odpocząć. Gdy ktoś
oberwał petardą lub pałą, pomagano mu i nie dopuszczano do
zatrzymania przez siły porządkowe. Tacy ranni „zadymiarze” stawali
się obserwatorami albo uciekali do domu. Teren walk nadal
rozszerzał się na ulice boczne od ul. Grunwaldzkiej: Hibnera, Jaśkową
Dolinę, Marchlewskiego czy Partyzantów, a także na wolną
przestrzeń przy kawiarni „Morskiej” czy „Cristalu”. Milicjanci
i ormowcy zdobywali kolejne metry „Grunwaldzkiej” i natężenie
walk malało. Zajścia trwały gdzieś do godziny 20.
Czy my, którzy braliśmy udział w „zadymie”, robiliśmy to
dla jakiś celów politycznych? Nie, my byliśmy w okolicach
Politechniki Gdańskiej dnia 15 marca 1968 roku, bo w dniu
12 marca w okolicach Żaka MO i ORMO wyżywali się na studentach
i na nas. To była solidarność ze studentami. O tym,
co spotkało Dziady i co milicja zrobiła studentom na UW
w Warszawie, wiedzieliśmy wystarczająco dużo.
W Gdańsku chcieliśmy zamanifestować solidarność ze studentami,
domagaliśmy się, aby prasa nie kłamała i nie bito
brutalnie uczestników wieców studenckich, szczególnie na terenie
uczelni, które mają swoją autonomię.
Zawsze byłem tam, gdzie nie powinienem być i to było silniejsze
od strachu. Wtedy rozsądek nakazywał iść do domu,
a nie w wir zajść ulicznych.
Studenci mówili o wolności słowa, wolności badań, o prawdzie
i swobodzie dyskusji w poszukiwaniu prawdy. Dwa lata
później też byłem studentem i przeżyłem Grudzień 1970. Byłem
uczestnikiem zajść na ulicach Gdańska.
Wydarzenia marcowe miały swój własny wymiar i pokazały,
że studenci, robotnicy wybrzeża i młodzież szkolna chodzą
własnymi ścieżkami. Ścieżki te okazały się groźne dla komunistycznej
władzy. My w Gdańsku wyraziliśmy swoje zdanie,
biorąc udział zajściach marcowych, swoją wolę bycia wolnym
we własnym kraju.
Według wybrzeżowej prasy, bilans zajść w Gdańsku był najtragiczniejszy
w całym kraju. Gdańsk zadał kłam twierdzeniu,
że robotnicy zakładów Wybrzeża tylko potępiali studentów. Ich
udział w tych protestach był widoczny. Prasa gdańska po paru
dniach opisywała wiec na PG z 12 marca 1968 roku i uchwalone
tam postulaty. Dzięki zaangażowaniu władz uczelni Trójmiasta
i wielu działaczy, zminimalizowano straty wśród studentów
i pracowników uczelni. Konferencje prasowe prokuratorów, na
których przedstawiali oni dane liczbowe o zatrzymanych, zwolnionych
i ukaranych młodych robotnikach, studentach i uczniach
świadczą, że zamieszki nie były sprowokowane przez chuliganów
czy bandytów, jak zaraz po zajściach pisała prasa reżimowa.
Młodzież gdańska, studenci, robotnicy, uczniowie pokazali,
jaką stanowią siłę.
Henryk Majewski
Pracownik PG w latach1975–1997
Marzec 1968 r., masówka w zakładzie pracy
Archiwum H. Majewskiego
Nr 10/2010