raport z realizacji III edycji Programu Obywatel i Prawo

98 Adam Bodnar, Łukasz Bojarski, Filip Wejman
kwencjach dla ogółu (np. skarga konstytucyjna), to można się spodziewać,
że ustawodawca wprowadzi regulacje, które mają zagwarantować
nawet przez pewien przymus wysoki stopień profesjonalizmu reprezentantów
stron. Na przykład art. 82 k.p.k. stanowi, że obrońcą może być
jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury.
Natomiast pełnomocnikiem innej strony niż oskarżony może być
adwokat lub radca prawny (art. 82 w związku z art. 88 § 1 k.p.k.). W postępowaniu
cywilnym pełnomocnikiem może być radca prawny albo adwokat,
jak również osoby bliskie (małżonek, zstępni, rodzeństwo itp.)
– art. 87 § 1 k.p.c. W niektórych rodzajach spraw i pod pewnymi dodatkowymi
warunkami pełnomocnikiem mogą być w sprawie cywilnej inne
osoby: między innymi pracownik, przedstawiciel organizacji zrzeszającej
rolników indywidualnych, rzecznik patentowy (zob. art. 87 k.p.c.). Z kolei
w dziedzinie postępowania administracyjnego pełnomocnikiem strony
może być osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych
(art. 33 § 1 k.p.a.).
8. W postępowaniu przed najwyższymi instancjami sądowymi
(NSA, TK, SN) w wielu wypadkach obowiązuje zasada monopolu adwokatów
i radców prawnych, często obejmująca przymus adwokacki lub
radcowski, co powoduje, że strona nie może występować osobiście, a tylko
za pośrednictwem radcy lub adwokata.
9. Ustalenie granic obecnie istniejącego w polskim prawie monopolu
adwokatów i radców prawnych do świadczenia usług prawnych,
na podstawie ustaw o adwokaturze i o radcach prawnych, napotyka
na trudności. Powodem tych trudności jest dualistyczny charakter regulacji,
tzn. że te same zagadnienia podlegają regulacji i interpretacji na podstawie
dwóch ustaw (prawa o adwokaturze i ustawy o radcach prawnych).
Literalna wykładnia obydwu ustaw może prowadzić do wniosku, że istnieje
monopol adwokatów i radców prawnych na świadczenie pomocy
prawnej, i że inne osoby mogą świadczyć pomoc prawną tylko w ramach
przewidzianych ustawą wyjątków. Podstawą takiej interpretacji mogą być
następujące sformułowania ustawy o radcach prawnych:
Art. 3 ust. 1. Zawód radcy prawnego może wykonywać osoba, która spełnia wymagania
określone niniejszą ustawą.
Art. 6. 1. Zawód radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej,
a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych,
opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami
i urzędami.
2. Przepis ust. 1 nie stanowi przeszkody do świadczenia przez osoby posiadające
wyższe wykształcenie prawnicze pomocy prawnej, o której mowa w art. 7, z wyjątkiem
zastępstwa procesowego, chyba że osoby te działają na podstawie art. 87