raport z realizacji III edycji Programu Obywatel i Prawo

50 Łukasz Bojarski
prawnej pozasądowej, bowiem taki nie istnieje (w każdym razie nie dla
obywateli polskich, bo obywatele innych krajów członkowskich Unii
są w tej mierze w lepszej sytuacji). Jednak, by system był spójny, wprowadzając
rozwiązania dotyczące tej pomocy, trzeba mieć koniecznie jasną
wizję reformy pomocy prawnej na etapie sądowym.
Warto zatem rozważyć uchwalenie jednego aktu prawnego – ustawy
o pomocy prawnej. Powinna ona zebrać i uregulować wszystkie najważniejsze
elementy systemu. Jako że omawiana materia jest trudna
i rozległa, uchwalenie takiej ustawy nie jest zadaniem prostym. Jednym
z podstawowych problemów wymagających rozstrzygnięcia jest zadecydowanie,
jakie elementy powinny być uregulowane w ustawie, a co może
się znaleźć poza nią. Wydaje się, że trzon regulacji powinien znajdować
się w jednym akcie prawnym: system organów administrujących systemem
oraz świadczących pomoc prawną (podmioty uprawnione do świadczenia
pomocy), ujednolicone kryteria (majątkowe i niemajątkowe) przyznawania
zwolnienia od ponoszenia kosztów oraz przyznawania pomocy
prawnej, zakres pomocy prawnej, procedury jej uzyskania i sądowej kontroli
decyzji odmownych, kwestie wynagradzania podmiotów świadczących
pomoc prawną, kwestia kontroli jakości świadczonej pomocy.
Natomiast pewne szczegółowe przepisy, charakterystyczne dla poszczególnych
procedur, mogą pozostać poza ustawą. Jako przykład podać można
regulacje postępowania karnego dotyczące obrony obowiązkowej czy przepisy
różnych procedur na temat przymusu adwokacko-radcowskiego.
Rada do spraw Pomocy Prawnej
Na poziomie centralnym powstać powinna instytucja koordynująca
działanie systemu nieodpłatnej pomocy prawnej, nazwana tu roboczo
Radą do spraw Pomocy Prawnej (oba projekty ustaw przewidywały powołanie
takiego ciała, zob. wcześniej). Do zadań Rady do spraw Pomocy
Prawej powinno należeć między innymi:
– prowadzenie, zlecanie, inicjowanie badań dotyczących pomocy
prawnej;
– proponowanie kierunków zmian i opiniowanie projektów aktów
prawnych dotyczących pomocy prawnej (w tym projektowanie projektów
pilotażowych, zob. dalej);
– stały monitoring i ocena funkcjonowania systemu pomocy prawnej,
jego efektywności, jakości świadczonych usług itp.;
– opracowywanie i wprowadzanie szczegółowych standardów udzielania
informacji i pomocy prawnej;