raport z realizacji III edycji Programu Obywatel i Prawo

94 Adam Bodnar, Łukasz Bojarski, Filip Wejman
18. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Powyższe zasady
wynikające z orzecznictwa ETPCZ oraz ETS znajdują potwierdzenie
w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. W wielu orzeczeniach TK
przyjmował, że powinna istnieć możliwość kontroli przez sądy powszechne
orzeczeń wydawanych przez organy dyscyplinarne. W orzeczeniu
o sygn. SK 19/98 Trybunał Konstytucyjny uznał, że „niekonstytucyjne
są te przepisy, które pozbawiają obywatela ochrony sądu czy to w sprawach
wynikających ze stosunku służbowego czy w sprawach dyscyplinarnych,
i że ani specyfika stosunku służbowego ani szczególny tryb
postępowania, jakim jest postępowanie dyscyplinarne (prowadzone w ramach
określonych korporacji lub służb) nie mogą uzasadniać wyłączenia
w tych przypadkach prawa do sądu”.
19. Pełna kontrola w sądzie odwoławczym. W wyroku SK 17/00
dotyczącym postępowania dyscyplinarnego w stosunku do nauczycieli
akademickich, Trybunał Konstytucyjny rozważał, czy kontrola ze strony
sądu w stosunku do orzeczeń sądów dyscyplinarnych powinna być pełna,
czy też nie. Na gruncie uprzednio obowiązujących przepisów od orzeczenia
sądu dyscyplinarnego przysługiwała rewizja nadzwyczajna do Sądu
Najwyższego jedynie w przypadku wydalenia z zawodu nauczyciela akademickiego
(art. 135 ust. 4 ustawy z 12 września 1990 o szkolnictwie
wyższym). Poza sytuacją wymierzenia najsurowszych kar dyscyplinarnych
przewidzianych w ustawie sądowa kontrola orzeczeń dyscyplinarnych
w sprawach nauczycieli akademickich była wyłączona. W ocenie
Trybunału istnienie takiego stanu prawnego oznaczało naruszenie prawa
do sądu, określonego w art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji. Z tego
zatem wynika, że TK stoi na stanowisku, iż kontrola ze strony sądów powszechnych
powinna być pełna.
20. Wnioski dla polskiego ustawodawcy. Powyższe wskazania
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka można – z odpowiednimi modyfikacjami
– odnieść do procedury przed sądami dyscyplinarnymi w samorządach
prawniczych. Równocześnie trzeba zauważyć, że obecnie
obowiązujący system jest najpewniej sprzeczny z Konwencją (a także
z prawem wspólnotowym oraz prawem polskim). Sprawa Le Compte
wskazuje jednak możliwe rozwiązanie problemu: utrzymanie korporacyjnych
sądów w I instancji i stworzenie w II instancji sądów mieszanych
składających się z zawodowych sędziów oraz z adwokatów. Sąd II instancji
orzekający w sprawach dyscyplinarnych miałby następujący skład:
• dwóch sędziów zawodowych (spośród nich przewodniczący
składu),
• adwokat.