raport z realizacji III edycji Programu Obywatel i Prawo

Dostęp do nieodpłatnej pomocy prawnej – propozycje zmian
55
formatory, ulotki, wzory pism, dostęp do bazy aktów prawnych itp. (część
dokumentów i informatorów mogłaby być dostępna poprzez internetową
bazę danych, z której pracownik drukowałby zainteresowanemu odpowiedni
dokument; taka baza danych powinna oczywiście być również dostępna
poza biurem).
Co do pomocy prawnej pozasądowej, rozważyć można, wzorem innych
krajów, wprowadzenie systemu przyznawania „porady prostej”
(np. godzina konsultacji) i „porady pogłębionej” – wymagającej większego
zaangażowania doradcy, jeśli „porada prosta” nie jest wystarczająca
(kilka godzin). Ma to też znaczenie z punktu widzenia wynagradzania
podmiotów zewnętrznych (zob. dalej). Osobnej decyzji wymagałoby
przyznanie prawa do pełnomocnika w postępowaniu pozasądowym
– czas jego zaangażowania zależałby od konkretnej procedury.
Pomoc prawna na etapie sądowym obejmuje zwolnienie od ponoszenia
kosztów oraz przyznanie prawa do pełnomocnika z urzędu. Powinny
być one wzorem postępowania sądowo-administracyjnego, niezależnie
od siebie. Są bowiem sytuacje, kiedy człowieka stać na pokrycie kosztów,
a nie stać na zatrudnienie prawnika. Uwarunkowanie wyznaczenia pełnomocnika
wcześniejszym uzyskaniem zwolnienia od ponoszenia kosztów
nie jest uzasadnione.
Procedura przyznawania pomocy
Procedura przyznawania pomocy prawnej powinna być jak najprostsza.
Abstrakcyjna informacja prawna powinna być dostępna dla wszystkich,
bez względu na dochody, bez formalnego wniosku i bez konieczności
spełnienia jakichkolwiek wymagań.
Wszystkie inne formy pomocy przysługiwałyby zainteresowanym
spełniającym kryteria ustawowe (majątkowe i niemajątkowe, zob. dalej),
których wypełnienie sprawdzałby pracownik biura pomocy prawnej.
Wniosek (formularz) o prawo pomocy powinien być prosty, nie wymagać
zbyt dużej liczby dokumentów. Przed wprowadzeniem powinien być
przetestowany na odpowiedniej grupie docelowej, pod kątem jego zrozumienia,
przejrzystości i łatwości wypełnienia. Procedura (i wniosek) powinny
raczej opierać się na zaufaniu do wnioskującego (pod rygorem kar
za podanie danych nieprawdziwych).
Decyzja o przyznaniu bądź odmowie przyznania pomocy prawnej
nie powinna mieć charakteru decyzji administracyjnej, co wymusza
w obecnym stanie prawnym czterostopniową drogę odwoławczą – dwie
instancje w ramach systemu oraz dwie instancje sądowo-administracyjne
(zob. dalej).