raport z realizacji III edycji Programu Obywatel i Prawo

Dostęp do nieodpłatnej pomocy prawnej – propozycje zmian
49
– pomoc prawna sądowa (czasem nazywana pomocą prawną kwalifikowaną)
– reprezentowanie klienta przed organami wymiaru sprawiedliwości
we wszystkich procedurach: w postępowaniu cywilnym (także
upadłościowym oraz postępowaniu w sprawach nieletnich w tym zakresie,
w jakim stosuje się Kodeks postępowania cywilnego, a nie Kodeks postępowania
karnego), w postępowaniu karnym (obrona z urzędu oskarżonego,
ale i reprezentacja w sądzie pokrzywdzonego, ofiary przestępstwa,
występującego jako oskarżyciel posiłkowy albo powód cywilny wnoszący
powództwo adhezyjne), w postępowaniu sądowo-administracyjnym;
– pomoc prawna w postępowaniach przed trybunałami – w postępowaniu
przed Trybunałem Konstytucyjnym (regulowana oddzielnie,
ale odpowiednio stosuje się przepisy kodeksu postępowania cywilnego),
w postępowaniu w sprawie wniesienia skargi do Europejskiego Trybunału
Praw Człowieka w Strasburgu, w postępowaniu toczącym się przed
Trybunałem Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich w Luksemburgu;
– pomoc prawna w postępowaniu egzekucyjnym, sądowym (gdy
organem egzekucyjnym jest sąd powszechny albo komornik sądowy) oraz
pozasądowym (postępowanie egzekucyjne w administracji prowadzone
w szczególności przez komornika skarbowego);
– pomoc prawna w postępowaniu wykonawczym (wykonanie kary).
W powyższym zestawieniu znalazły się najważniejsze elementy, które
wymagają uregulowania. Pamiętać jednak trzeba, że w rzeczywistości
gama możliwych sytuacji, etapów postępowania, kiedy potrzebna jest pomoc
prawna pozasądowa i sądowa, jest bogatsza.
Rozwiązania systemowe – ustawa o pomocy prawnej
Ze względu na jego przejrzystość istnieje potrzeba ujednolicenia całego
systemu nieodpłatnej pomocy prawnej. Zmiany powinny dotyczyć
dostępu do informacji prawnej, pomocy prawnej pozasądowej oraz objąć
i ujednolicić wszystkie pięć istniejących obecnie i różnych procedur uzyskiwania
pomocy prawnej przed sądami (w postępowaniach cywilnym,
karnym, sądowo-administracyjnym, przed TK oraz w sporach tzw. „transgranicznych”).
Nowy system obejmowałby zatem istniejące już rozwiązania
w ramach pomocy prawnej z urzędu, byłby jednak rozszerzony o nieistniejącą
pomoc prawną pozasądową.
Połączenie prac nad dostępem do pomocy pozasądowej i sądowej dałoby
szansę na opracowanie spójnej, przejrzystej i konsekwentnej koncepcji.
Najpilniejsze wydaje się stworzenie systemu udzielania pomocy