povelja dec 14

3helsinška poveljadecembar 2014PIŠE: SONJA BISERKOEKSTREMIZAM:PRERUŠENIFAŠIZAM UVEKVREBAEkstremizam, odnosno desničarski populizam fenomenje koji je karakterističan za celu Evropu tokomposlednjih 20 godina. To je značajan upozoravajućiSIGNAL mainstream politici i njenoj nesposobnostida odgovori novim izazovima; istovremeno, topodriva njenu legitimnost. U pozadini su svakako,strukturalni problem, proizašli iz ekonomskih, socijalnihi kulturnih promena.Globalizacija izaziva nesigurnost i u prvi plan,kao ključno stavlja pitanje identiteta. Identitet jeusko povezan sa poverenjem, a poverenje, ili odsustvopoverenja izražava se emocijama – posebnostrahom, nadom i poniženjem. 1 A, iz tih emocijarađaju se razne vrste radikalizma.Ekstremizam u postkomunističkim zemljamajoš je veća pretnja, jer je reč o, ili liberalnim ili paknekonsolidovanim demokratijama, koje sporije prepoznajuili ga uopšte ne prepoznaju kao problem.Pojava ekstremne desnice i desničarske ideologijeu Srbiji je posledica strukturalnih promenanakon razgradnje socijalističke države. Ratovi devedestihvođenih sa idejom o prekomponovanju Balkana,odnosno s idejom o Velikoj Srbiji (MemorandumuSrpske akademije nauka i umetnosti, 1986), samo sujedna od ideoloških osnova na kojima još uvek opstajedesna misao.Njene osnovne karakteristike jesu: etnička homogenizacija,težnja za stapanjem državnih i etničkihgranica, antikomunizam i negiranje antifašizma,jačanje tradicionalizma i autoritarnosti, pravoslavlje,tretirano kao superiorna religija u odnosu naostale etničke i religijske grupe (posebno Hrvate,1 Dominik Mojsi, „Geopolitika emocija“, Clio, Beograd 2009, str. 25.Muslimane i Albance), otpor idejama multikulturalizmai kosmopolitizma i netrpeljivost prema„novim“ (LGBT popuacija) i tradicionalnim manjinama(Romi). Svim desničarskim pokretima zajedničkaje i izrazita islamofobija, odnosno neprijateljskistav prema svemu što je islamsko.Posle oktobarskih promena (2000), Srpskapravoslavna crkva (SPC) dobija ogroman značaj ujavnom i medijskom prostoru i zajedno sa desničarskimorganizacijama (Dveri, Obraz…) popunjavapolitički vakuum nastao nakon pada Miloševića.S obzirom da SPC i ekstremno desničarske grupedele stavove o mnogim pitanjima (kao što suLGBT prava, pitanje Kosova, odnos države i crkve,odnos prema Hagu itd), može se zaključiti da klerikalizacijasrpskog društva doprinosi jačanjudesnog ekstremizma.Osim toga, njihovom delovanju koje je uglavnomizvan pravnih normi, pogoduje i činjenica dau Srbiji postoji deficit pravne države. Institucijepravne države i dalje ne funkcionišu, a ljudskapra va su obesmišljena stalnim kampanjama protivljdskopravaških organizacija i njihovih lidera.Jačanju ekstremno desničarskih organizacijadoprinosi i ponašanje predstavnika državne vlastikoji uporno izbegavaju da ove organizacije označekao pretnju ustavnom poretku; štaviše, vrlo često ihizjednačavaju sa orga nizacijama koje se bave promocijomi zaštitom ljudskih prava.Stavljanje znaka jednakosti između desnogekstremizma i borbe za ljudska prava neminovnovodi, ne samo jačanju desničarskih organizacija, već istvaranju atmosfere linča i progona svih onih koji sedesnom ekstremizmu javno suprotstavljaju.Predstavnici države pod pritiskom EU i jednogdela civilnog društva desničare obično karakterišukao irelevantne organizacije, čime relativizuju i banalizujuproblem desnog ekstremizma.Državne institucije uglavnom tolerišu ultradesničarskeorganizacije i grupe koje su državi služilekao važan instrument u sprovođenju nekih političkihciljeva.