Աղյուսակ 6. Պետության կողմից պաշտպանվող` Հայաստանի Հանարպետությանտարածքում առկա և արդեն բացակայող կրոնական և էթնիկ համայնքների պատմականպաշտամունքային կառույցների ցանկ• Կաթոլիկ եկեղեցի Գյումրիում, կառուցել է 1848-1855թթ. Կանոնիկոս վարդապետԱրարատյանը։• Ռուսական եկեղեցի՝ Վանաձորի կայարանամերձ հրապարակում։ Կառուցվել է1895թ.։• Ռուսական եկեղեցի Գյումրիում (Պլպլան ժամ), կառուցվել է 1904թ.։• Ռուսական եկեղեցի Երևանում, 1913թ.՝ ք. Երևան, Քանաքեռ-Զեյթուն թաղ.,Զաքարիա Սարկավագի փող. 117-123, զորանոցային համալիրի տարածքում։Եկեղեցին կառուցվել է 1913թ.՝ ճարտարապետ Վ. Միրզոյանի նախագծով։• Ռուսական ամրոցի համալիր՝ Գյումրիի հարավ-արևմտյան եզրին։ Կառուցվել է1834-44թթ. Նիկոլայ 1-ինի հրամանագրով։ Ամրոցի համալիրում առանձին102
կանգուն է «Սևերսկի ֆորտ» ամրությունը, որն ունի շրջանաձև հատակագիծ ևծառայում է որպես զորամասի պահեստ։• Ռուսական սահմանապահ զորքերի ուղեկալ՝ Արմավիրի մարզի Բաղրամյանիենթատարածքի Երվանդաշատ գյուղում։ Կառուցվել է 1877-1878թթ. ռուսթուրքականպատերազմից առաջ, հում աղյուսից։• Իրանական Կապույտ մզկիթ (Գյոյ ջամի մզկիթ), 1766թ., ք. Երևան, ՄեսրոպՄաշտոց պող. 12։ Ըստ հարավային դարպասին պահպանված արձանագրության՝կառուցվել է 1766թ., Երևանի Հուսեյին Ալի-խանի կողմից։ Երևանի Կապույտմզկիթը արժեքավորվում է որպես Անդրկովկասում պահպանված ուշպարսկական շինարարական արվեստի աչքի ընկնող օրինակ։ 1994-1998թթ.իրականացվել են վերականգնման աշխատանքներ։• Սարդարի մզկիթ. 19-րդ դարի վերջ. Երևան, Խորհրդարանի փողոց, 40։ Մտել էԵրևանի բերդի համալիրի մեջ։ Բերդը ռուսական զորքերի կողմից գրավվելուցհետո մզկիթը վեր է ածվել զորանոցի։ Այժմ պահպանվել է միայն շենքի մույթը։• Եկեղեցի Ս. Կիրիլ (ասորական եկեղեցի), 1840թ.՝ ՀՀ Արարատի մարզ,Արտաշատի ենթատարածք, գ. Դիմիտրով, գյուղի մեջ։ Կառուցվել է 1840թ.՝ որպեսգյուղի ասորի բնակիչների աղոթատեղի։• Եկեղեցի Ուրմա (ասորական եկեղեցի), 19-րդ դ. վերջ՝ ՀՀ Արարատի մարզ,Արտաշատի ենթատարածք, գ. Վերին Դվին, գյուղի մեջ։ Եկեղեցին Ուրմա էանվանվում ասորաբնակ գյուղացիների կողմից։• Եկեղեցի ս. Սավա (հունադավան եկեղեցի), 1909թ.՝ ՀՀ Լոռու մարզ, Թումանյանիենթատարածք, գ. Շամլուղ։ Կառուցվել է որպես գյուղի հունադավան բնակչությանաղոթատեղի, 1909թ.՝ համաձայն մուտքի մոտ արված փորագրության։Արժեքավորվում է որպես Հայաստանում պահպանված հունադավան եկեղեցուօրինակ։• Հրեական գերեզմանոց, 14-17-րդ դդ.՝ ՀՀ Վայոց ձորի մարզ, Եղեգնաձորիտարածաշրջան, գ. Եղեգիս, հարավ-արևլյան եզրին, Եղեգիս գետի ձախ ափին,«Յապոնի բաղեր» վայրում։ Պահպանվել են հրեագիր տապանագրեր՝ հյուսկենճարտարապետական զարդաքանդակներով։• Քրդական գերեզմաններ, 16-18-րդ դդ.՝ ՀՀ Արագածոտնի մարզ, Արագածիենթատարածք, գ. Ռյա թազա, գյուղի հյուսիսային մասում։• Մոնղոլական դամբարան. 1319թ.։ Երևան, Աբովյան փողոց-3։ Հուշարձանը բացվելէ 2001թ. շինարարական աշխատանքների ժամանակ։• Թուրքմեն էմիրների տոհմական դամբարան, կառուցված 1413թ., արաբատառարձանագրությամբ։ Գտնվում է Արարատի մարզի Մասիսի ենթատարածքիԱրգավանդ գյուղում։ 1980թ. իրականացվել է դամբարանի գմբեթի մասնակիվերանորոգում։103