Nr 318, grudzień 1980 - Znak

ZDARZENIA - KSII\ZKI - LUDZIEdziejow mysU nietypowy i kro'tkotrwaly - w okresie rozkwitu myslischolastycznej XIII wieku; drugi trwal w tradycji monastycznej,u hUmanistow przedrenesansowych XII wieku, a takZe w niek!t6­rych odmianach samej scholastylki, nast~pnie w pierwszym okresiehumanizmu renesansowego i wreszcie w jednym z jego potniejszychrozgal¢en, jakim byla mysl Erazma i Melanchtona. Tyro wariantomprailciycyzmu towarzyszyl z reguly minimali.2rrn poznawczy:de,valoryzacja wiedzy i rozumu, polegaj!lca na uznaniu inherentnychograniczen czlowiclta w jej osi!lganiu i na jej n iZszosci w stosunkudo zabiegow moralnego doskonalenia wlasnego iycia.3. W okresie szczy'towego rozwoju scholastyki, wraz z radykaliza'cj!lteoretycznego modelu poj~da filozofii, egzemplaryzm etycznyznika juz calkowicie z obr~bu filozofii i przeniesiony zostaje nagrunt chrystianizmu. Filozofia-"ars" zawiera nadal etyk~ jako "wiedz~praktyczn!l"; a:le staj!lc si~ "anci11a theologiae", nie miescl juiw sobie samej praktyki Zycia etyaznego, If;a bowiem wl!lcza 1S'i.~ w z;asadyi praktyczne powinnoSci chrzescijanina, a n ie filozofa.4. Radykalizacja teoretycznego pojmowania filozofii zwi!lzana jestw sposob oczywisty z powstawaniem po raz pierwszy w dziejachstylu :nauczania uniwersyteekiego, kt6rego zasadnicze cechy dydaktycznei instytucjonalne przetrwaly do dnia dzisiejszego; a przetotakze z filozofi!l "profesjonalnie" nauczan!l na wydziale artiumi traktowan!l jako szczebel najwyi:szy w siedmiostopniowej hierarchiisztuk wyzwolonych. Ale to wyjaSnia tylko faktyczn!l 6wczesniepo trzeb~ jej teoretycznego modelu, ktory, z drugiej strony, wyznaczajej zakres uwarunkowany pojmowaniem teologii jako naukio prawdzie objawionej. Nie wyjasnia natomiaS!; genetycznych Zr6deltego modelu. leh wskazanie jest, jak si~ zdaje, najbardziej oryginaln!lteZ!l historyczn!l Domanskiego, wedle ktorej nawi!lZanie doAry..,tote1esa uie jest ani jedynym, ani 'bezposrednim zr6dlem scholastycznegoteoretyzmu filozoficznego. Utoisamienie, chocby czystonazewnicze, filozofii z corpus aristotelicum i jego komentowanieml!lczylo s i~ z przeswiadczeniem , ze podobnie jak objawienie chrzescijanskieukazuje w ieczn!l prawd~ Boi!l, tak system Arystotelesaprzekazuje wieczne prawdy rozumu. W przeswiadczeniu Autora,wysoce sugestywnym i ze szczeg6ln!l rzetelnoSci!l umotywowanym namateriale zrodlowym, ani takie spojrzenie na Arystotelesa, ani potrzebyuniwersyteokiej dydrortyki, ani unaukowienie teologii - niemogly jeszcze same w sobie Przeslldzic5 0 strukturze scholastycznegopoj~cia filozofii. J ego teoretyzacja dokonala si~ , jak 81ldzi, juZ w loniepatry8tyki, a zwlaszcza dzieta "ostatnlch Rzymian". Pierwszym1688