Nr 318, grudzień 1980 - Znak

ZDARZENIA - KSll\lKI - LUDZIEblematyk El doktryinaln!!. chrystianizmu i relacji rozum-wiara, ale takzeze SwiadomoSciEl - narastajElc!!. juz na dlugo przed rozkwitemscholastyki - Ze nauczanie wymaga systematyzacji i zinstytucjonalizowania;Ze dzielo porz!!.dkowania i szerzenia wiedzy przypadachrzescijanom, a pojmowanie wiary objawionej n ie moze s i~ dokonywacbez odpowiednio zorganizowanej i lJ.8 "rozumie" opartejnauki. Uniwersytet paryski jest tworem trzynastowiecznego chrzescijanstwa,ale trzeba by to przedtem dlugich stuleci, zeby wyklarowalasi~ sarna idea uniwersyteckiej nauki.5. Ukoronowaniem dociekan jest, rzecz jasna, Renesans. Tu JuliuszDomanski, jeden z najwybitniejszych w Polsce znawc6w renesansowejmysli, jest najbardziej "u siebie w domu". Rezygnuj!lc zestreszc:zania jego analiz, a nawet wniookow w tej materii, trzebajednak zwrocic uwag~ na malo n a ogol omaw iane, a tak filozoficzniewame, narodzenie s i~ w dojrzalym Renesan sie osobliwego W!ltkuantropologii, ktory rozwija najpierw Ficino, a ~wlaszcza Pico dellaMirandola w De hominis dignitate, i wreszcie, bardziej posrednio,renesansowy awerroista Pietro Pomponazzi w De immortalitate animae.Jest to, m6wiElc najog6lniej, tak a struktura poj~ ia czlowieczenstwa,kt6ra czlowiekowi przyznaje godnosc szczegoln!!. jako istociewolnej. W filozofii tych myslicieli, ktorzy kontynuowali swoichpoprzednikow z wczesnego Odrodzenia, ale wyzwolili s i~ z ich poznawczegominimalizmu i radykalnego praktycyzmu, a zarazem zrewaloryzowalipewne w !!.tki scholastyki, czlow iek w iod!!.c "filozoficznezycie" jest wsp6ttworc!l, "rzezbiarzem" siebie samego, a ta zdolnoScczyni go istnoSci& wyr6i.nion!!. w ogohJ.ej hierarchii byt6w .6. Wreszcie, w swoich konkluzjach formuluje Autor m. in. pewn!lsu gesti~ jako hipotez~. S!!.dzi mianowicie, ze genetyczn ie najwamiejszymmoze powodem rozdwojenia poj~ ia filozofii: "scholastycznego"jako noetycznego oraz "humanistycznego" jako wyrazaj!!.cego"sp~zenie zwrotne" teoretycznych i praktycznych treSd filozofowania- bylo dwojakie pojt:cie Boga, ale wsp6lne obu wariantomi stale obeene rozumienie filozofii ja ko upodohniania sit: czlowieka'do Boga. Taka r6Znica w rozumieniu Boga zachodzi juz mi~ Arystotelesowym"Pierwszym Poruszycielem" jako nieruchomym "mysleniemmyslenia", a aktywnym "Demiurgiem" Platonskim. W myslisredniowiecznej etyczne upodobnianie si~ do Boga miesci s i~ pozafilozofi!l, w obr~bie nakaz6w chrzeScijanskich oraz ich realizacji;w uj~ciu typowym dla staTOzytnoSci i upowszechnionym w renesansowymhumanizmie - jest dwoiScie obeene w lonie samej filozofii.Albowiem, jak mowi humanista Gianozzo Mane tti, "... powinnoscpoznawan ia i dzialania uchodzi za ce ch~ wsp6ln!\ ludziom z Bogiemi jest ni!\ t""&CzyWiscie".*1690