Nr 318, grudzień 1980 - Znak

PIOTR SKUBISZEWSKIKOSCIOl I KLASZTOR BENEDYKTYNCWW SREDNIOWIECZU*N a poczlltku tych rozwazan najlepiej b~dzie przywolac przedoczy obraz klasztoru Mont-Saint-Michel we Franeji. Spo§r6d ll\kNormandii wylania si~ rzucona w Ocean Atlantycki skalista wyspa,kt6rej strome zbocza i ostry wierzeholek mnisi pilnie za'budowywallod VIII wieku i wzniesli tutaj jeden z najslawniejszych klasztor6wsredniowiecznyeh - miejsee kultu swi~ego Miehala Arehaniola.Po Jerozolimie, Rzymie i Composteli byl to eel pielgrzymekw 6wczesnym swiecie chrzescijanskim jeden z najwazniejszyeh.Wierzeholek skaly zajmuje kosci61 - w polowie romanski, w polowiegotye'ki.Wzilluz jego 'boku stan&l klasztor z kruzgankiem. Najpierwromanski a p6zruej gotycki. Ten ostatni, jako ze zostal wzniesionyCZf;sciowo na wie1kieh podporaeh, ponad urwiskiem, i stanowinieprzeci~tne osi&gni~cie sredniowiecznej inZynierii budowlanej, nazywap.yjest od dawna "La Merveille" - "Cud".Mont-Saint-Michel moZe bye uwazane za przyklad sredniow iecznejarehitektury benedy~tytiskiej, szczego1nie wspanialy i szczego1niepoci&gaj&cy ze wzgl~du na urod~ poloZenia. Ale realizuje onoprzeciez bez za'sadniczyeh odst~pstw podstawowe zalozenia tej architektury:kompleks klasztorny, k tory skladal si~ zawsze z k~ s ­eiola, budynkow skupionych wokol kruzganku i z innych pom ieszczen,gl6wnie gospodarczyeh. Te ogolne zalozenia arehitektury klasztomejbyly w sredniowi'eczu niezmienne, przetrwaly takze w e~sachnowoiytnych i - jak wiemy - ta1ci:e dzisiaj wyznaczaj& zewn~trzneramy iycia zgromadzen zakonnych. Nawi&zal do nieh np.wybitny wspolczesny architekt francushl Le Corbusier, kiedy budowalw latach 1953-1960 dla Dominikanow wielki klasztor LaTourette pod Lyonem. Kosci61 z przybudowanymi don skrzydtamikruzgankow, z regularnym uk ladem budynk6w powtarzajqcychczwordbok kruzgankow - zawsze jawi s i~ przed naszymi oczymajako przestrzenny i materialny o dpowiednik wsp6lnoty duchowejk\asztoru.Jak doszlo do uksztahowania si~ tej niezwykle trwalej i wciqz• Tekst powytllzy jest odczytem wygloszonym w Zarnowcu, w llpcu 1980 r.,na aesji zorganizowanej w klasztorze SS ben edyktynek Z okazj1 roku jubileuszQwegogw. Benedykta.1610