Nr 318, grudzień 1980 - Znak

KOSCIOt I KLASZTOR BENEDYKTYNOW W SREDNIOWIECZU~­ .. - ­, wainie ogromne zaloZenl.a, dootosowane nie tylko do pomieszczeniawielkich l"zesz mnith6w - niekiedy mieszkalo ich tam trzystui wi~cej - ale jednoczeSnie oSrodki gospodarcze, z ktorych wyruszanoina upraw~ rozleglych obszaraw ziemi i w kt6rych zajmowanesi~ hodowlq. Opatem byl z reguly czlonek rodziny panujqcejlub zaufany, wysoki dostojriik cesamtwa i w tym 'bodaj najsUniejwyrazalo si~ powiqzanie instytucji kosciehtej z wladzq, dokladniejmawiqc: jej zalemosc od wladzy.To wlaSn'ie w tych wielkich klasztorach karoliIlskich, doskonalezorganizowanych i dysponujqcych niezwyklymi srodkami materialnymi,uksztaltowal si~ nowy plan klasztorny. 0 tyro, jak on powstawal,dobrze poucza klasztor w Lorsch, w srodkowej Nadrenii, wzniesionyprzez opata Gundelanda w latach 765-774. Byl to zapewne jedenz pierwszych klasztor6w, kt6rego koscial i budynki zos!aly zaloionewokal kruzgankaw. Poniewaz stanql on na miejscu rzymskiejvilla rustica, czyli wiejSkiej posiaillosci, przypuszcza si~, zedo budowy W)'lkorzystano wlaSnie pod.worzec i portyki tamtej rzymskiejwilli. Oczywiscie nie wszystkie klasztory karoliIlskie budowanow miejscu antycznych rezydencji wiejskich, ale nie ulega wqtpliwosci,Ze rzymska koncepcja zgromadzenia skrzydel mieszkalnychwakal prostokqtnego dziedzhlca i czterech portyk6w ob'iegajqcychten dziedziniec teraz, w okresie wzmozonych wplyw6w rzymskich,odZyla z nOWq silq i oddzialala na powstanie klasztoru jako budynkawrowniei: zgrupowanych w:ok61 dziedzi.ilca czyli wirydarza i wokalokalajqcych ten wirydarz czterech kruZgank6w czyli claustrum.Claustrum, po polsku klasztor, to wlaSnie 6w czworobok kruZgal'lk6w.Przypomnijmy w tym miejscu, ze karoliDski klasztor jakosamodzielna jednostka gospodarcza, w znacznym stopniu nastawionana upraw~ ziemi i hodowl~, przypominala &woim polozeniem sytuacj~ekonomicznq rzymskiej po.siadloSci wiejskiej - wi:lli.To proste i zarazem praktyczne zaloZenie przestrzenne z kruZgankiemw srodku zostalo zrealizowane w kilku wielkich opactwachw sercu ipanstwa ikarollilskiego na przelomie VIII i IX wie'ku, alenie . wiemy, czy upowszechniloby si~ , gdyby nie dzialalnosc Benedyktaz Aniane. Benedykt z Aniane, mnich wywodzqcy si~ z Akwitanii,dzisiejszej poludn iow~ chodniej Francji, oddal si~ sprawiepelnego wprowadzenia reguly swi~tego Benedykta we wszystkichklasztorach cesarstwa i tym samym - sprawie ostatecznego ujednoliceniaiycia klasztornego na wielkich obszarach Europy. Bylzaprzyjamiony . z cesarzem Ludwikiem PoboZ:nym, synem i na st~p ­Cq Karola Wielkiego. Wywieral na wladz~ silny wplyw i doprowadzildo tego, ze na dw6ch synodach zwolanych do Akwizgranu w 1atach816 i 817 specjalnie w sprawie organizacji k1asztor6w wydanoosobne ustawy panstwowe, kapitularze, kt6re szczeg61owo regulot62t