metody, formy i programy kształcenia - E-mentor

e-edukacja w krajuanglosaskim pojęciem humanities czy niemieckimGeisteswissenschaften.Ostatecznie dla określenia, czy dana dyscyplina jesthumanistyczna, można posłużyć się pewną ideą „humanistyczności”,wskazując uniwersalne wyznaczniki.Ellie Chambers proponuje następujące:• zorientowanie na kulturę,• tekstualność, czyli analiza szeroko rozumianychtekstów (pisanych, mówionych, wizualnych,performatywnych itp.),• metodologia – zbliżone metody i procedurybadawcze, a także modele wyjaśniania 7 .W tym miejscu warto przytoczyć jeszcze jednąanalizę terminu „humanistyka”. Stanisław Gajda, leksykologi językoznawca, uważa, że definicje słownikowenie dostrzegają drugiego znaczenia tego terminu.Według niego określa się nim również ogólną refleksjęodnoszącą się do spraw człowieka i jego świata oraz zespółpostaw i poglądów jako jej wynik 8 . Wykład stanowićbędzie raczej formę przekazu wiedzy niż właściwemiejsce kształtowania refleksyjności.Od wykładu do telewykładuWykład akademicki jest jedną z form organizacyjnychkształcenia, czyli określonym sposobem organizacjii realizacji pracy nauczyciela akademickiego ze studentamiw procesie dydaktycznym 9 . To najstarsza i najbardziejzwiązana z tradycją szkolnictwa wyższego formakształcenia. Krzysztof Kruszewski wyróżnia następującecechy charakteryzujące wykład:• względnie stała grupa słuchaczy,• względnie równomierne rozłożenie spotkań w czasie,• przekazywanie określonego wymogami społecznymi,naukowymi i dydaktycznymi systemu wiadomości,umiejętności lub nawyków,• przewaga ilościowa wypowiedzi wykładowcy nadwypowiedziami słuchaczy 10 .Według klasyfikacji Wincentego Okonia, opierającejsię na kryterium aktywności słuchacza, wyróżnić możnatrzy typy wykładu: konwencjonalny, problemowyi konwersatoryjny 11 . Wykład konwencjonalny polegana bezpośrednim przedstawieniu przez wykładowcęuporządkowanego zasobu informacji. Wykład problemowyzorientowany jest na aktywny współudziałw dostrzeganiu, formułowaniu i rozwiązywaniu problemów.Wykład konwersatoryjny charakteryzuje zaśdialog problemowy na wybrane przez wykładowcętematy.W humanistyce za najczęściej stosowaną formęwykładu uznać należy wykład konwencjonalny – jestto forma podstawowa, stanowiąca fundament wiedzy.Wykład konwencjonalny uzupełniany jest zazwyczajćwiczeniami, podczas których dany problem zostajepoddany dyskusji. Na wyższych latach studiówpojawia się często wykład konwersatoryjny, zwanykonwersatorium, zaś wykład problemowy zdarza sięokazjonalnie i stanowi częściej metodę preferowanądla omówienia wybranych zagadnień, podczas gdyreszta zajęć odbywa się w sposób konwencjonalny.Wykład odbywany zdalnie przez internet (nazywanytelewykładem, wykładem online lub e-wykładem)przybiera inną charakterystykę niż jego tradycyjnyodpowiednik. Podlega również innej klasyfikacji. Jegoformuła kształtuje się w zależności od zastosowanegomodelu komunikacji, użytych środków przekazuoraz repertuaru dodatkowych narzędzi dostępnychw systemie zdalnego nauczania.W najczęściej stosowanym modelu asynchronicznymprzekształceniu ulega zwłaszcza aspekt czasowy.Asynchroniczność oznacza zniesienie zasady jednościmiejsca i czasu odbywania zajęć. Treści edukacyjnesą tu dostępne przez określną liczbę dni w systemiekształcenia na odległość. Dzięki temu stała grupa studentówuczestniczących w wykładzie może być zdecydowaniewiększa. Telewykład asynchroniczny stanowijednostronną, podającą formę komunikacji. Dopieroużycie dodatkowych narzędzi (np. forum dyskusyjnego)wprowadzić może komunikację dwukierunkowąpomiędzy wykładowcą i grupą studentów.Model synchroniczny telewykładu charakteryzujeduże podobieństwo do tradycyjnej formy wykładowej.Odbywa się o z góry ustalonej porze, posiadawzględnie stałą grupę słuchaczy, której liczebnośćjest ograniczona możliwościami technicznymi (główniewydajnością serwera oraz parametrami łączanadawcy). W zależności od zastosowanej technologiioraz sposobu organizacji umożliwia on dwustronnąkomunikację „na żywo” za pomocą tekstu bądźstreamingu audio-wideo. Dodatkowym atutem jestmożliwość prowadzenia zajęć w sposób hybrydowy– poprzez transmisję do sieci wykładów odbywanychstacjonarnie.Na bazie tej krótkiej charakterystyki zauważyćmożna, że klasyfikacja telewykładów uwzględniaćmusi przede wszystkim specyfikę modelu komunikacji,sytuując formy asynchroniczne bardziej po stroniewykładu konwencjonalnego, zaś formy synchroniczne– problemowego i konwersatoryjnego.Telewykład w praktyceObecność telewykładów par excellence jest w polskiejhumanistyce wciąż niewielka. Trudno jednoznacznieokreślić przyczyny takiego stanu rzeczy, niemniejpokrywać się one będą z problemami dotyczącymiwdrażania samego e-learningu, które wiązać można7E. Chambers, dz.cyt., s. 246.8S. Gajda, Rola humanistyki w kształtowaniu nowego społeczeństwa, [w:] Panel dyskusyjny „Humanistyka dla przyszłości: Potencjał – szanse– perspektywy”, „Nauka” 2009, nr 1, s. 82.9F. Bereźnicki, Zagadnienia dydaktyki szkoły wyższej, Pedagogium, Szczecin 2009, s. 71.10K. Kruszewski, Wykład w szkole wyższej, Warszawa 1968, s. 6.11W. Okoń, Elementy dydaktyki szkoły wyższej, Warszawa 1971, s. 178.26 e-mentor nr 3 (40)