) c) d) Frisoak. a) Irudi landareztatua. b) Zentauromakia. c) Zaldi eta lehoi buruak. d) Kerubin hegaldunak. Frisos. a) Figura vegetalizada. b) Centauromaquia. c) Cabezas de caballos y leones. d) Querubines alados. 84 a)
Pentsamolde paganoaren eta Bibliaren arteko kontziliazio ahaleginari humanismo kristau esan izan zaio, mito klasikoaren moralizazioa baitu oinarri, Agerkundearekiko konkordia lortzeko bidean. Bere oinarrizko dogma, A. Chastelek dioen moduan, “arimaren hilezkortasuna eta unibertsaltasuna” 104 da, unibertso neoplatonikoaren hiru mailen bidez lortzen dena, arima gatibu duen naturaren eta materiaren garbitze prozesu bati esker 105 . Horren adierazpen plastikoa, erretaula honetan, Pierres Picartek berak “zaharkin”, “grotesko”, bestioi” eta “zaldi” izendatzen dituen horiek dira; hau da, naturako hiru erresumen arteko grotesko metamorfosidunen ordenantzak, putti edo Kupido iruditxoen ugaritasuna, aurkakoen bategiteak, psikomakiak eta aurkari moralen arteko borrokak, thiasos edo itsas segizioak, bahiketak, jainkoak, munstroak eta girlanda arteko izaki hegaldunak. Zokaloak eta lehen bi gorputzetako bankuek, unibertso neoplatonikoaren beheko erregistroei dagozkienek, sortze naturala irudikatzen dute, materiak eta maitasun arruntak arima zapaltzea, landaretze eta hibridatze prozesuen bidez; hauekin batera, eszena bortitzak eta espiritua bere gorputz-kartzelatik askatzearren irriken aurka gertatzen diren borrokak ageri dira. Hirugarren gorputzeko bankuan lehoi eta zaldi- buruak ikusiko ditugu, hegaldunak batzuk, girlanda eta aingeruz lotuak, harrokeria mendean hartzearen adierazgarri. Azkenean, arimaren zeruratzea adierazteko, putti edo kerubin hegaldunak ageri dira girlanda artean 106 ; hauek, ohi den moduan, azkeneko frisoan daude. Errepertorio profanoak, bazter inguruetako erromatar erako erliebe landuek erakutsiak, garrantzi handia hartzen du hemen, Pierres Picart eskultore-apaintzaileak parte hartu zuen beste lan batzuetan gertatzen den bezala; esana ikus dezakegu, adibidez, Oñatiko Unibertsitateko fatxadan edo Albeizko erretaula nagusian. Picartek jorratzen dituen gaien 104 CHASTEL, A.: Op. aip., 210. or. 105 GARCÍA ALVÁREZ, C.: El simbolismo del grutesco renacentista. Leongo Unibertsitatea. Leon, 20<strong>01</strong>, 181. or. (M. Ficino-ren hiru maila existentzialen eta arimaren eraldaketa faseen arteko korrespondentzia) eta 428-429. orr. Halaz, esate baterako, Leongo koruosteko lau paneletan ildo neoplatonikoari jarraiki identifikatzen ditu arimaren askatze eta igotze faseak. 106 Aurreko oharrean aipatutako Carlos García Álvarezen obra izugarri garrantzitsua da, ez soilik groteskoetako bakoitzaren interpretazioa errazten duelako, baizik eta Errenazimentuko programa neoplatonikoena ere ahalbidetzen duelako. Ildo honetatik, interesgarri gertatu da gu goiz hasi izana era honetako irakurketetan, ECHEVERRÍA GOÑI, P.L. eta ORBE SIVATTE, A. de: Renacimiento y Humanismo en Navarra. El retablo de Genevilla. Panorama, 19. zk. Nafarroako Gobernua, 1991, 37-41. orr. (ikono apaindura) eta 55-67. orr. (programa profanoa); hauez gain, honakoa: OCHAGAVIA RAMÍREZ, Mª T.: “El mundo mitológico de Forment”, Damián Forment, escultor renacentista lanean. Erakusketako katalogoa. II.4. atala. Donostia, 1995, 83-96. orr., ORICHETA GARCÍA, A.: La sillería coral del convento de San Marcos de León. Leongo Unibertsitatea. Leon, 1997, 211-251. orr. VI.a La representación profana, MORTE GARCÍA, C.: “Estudio histórico-artístico”, non: El retablo mayor de la catedral de Barbastro. Restauración. Zaragoza, 2002, 41-60. orr. Iconografía profana. 85 El esfuerzo de conciliación entre el pensamiento pagano y la Biblia es conocido como humanismo cristiano, pues se basa en la moralización del mito clásico para hacerlo concordar con la Revelación. Su dogma clave es, en palabras de A. Chastel, “la inmortalidad y la universalidad del alma” 104 que se alcanza a través de los tres niveles del universo neoplatónico con un proceso de depuración de la naturaleza y la materia que la aprisiona 105 . Su expresión plástica la constituyen en este retablo lo que el propio Pierres Picart designa como “antigoallas”, “brutescos”, “bestiones” y “caballos”, es decir, las ordenanzas de grutescos con metamorfosis entre los tres reinos de la naturaleza, profusión de putti o amorcillos, uniones de contrarios, psicomaquias y luchas entre antagonistas morales, thiasos o cortejos marinos, raptos, dioses, monstruos y seres alados entre guirnaldas. El zócalo y las bancos de los dos primeros cuerpos, correspondientes a los registros inferiores del universo neoplatónico, representan la generación natural, la opresión del alma por la materia y el amor vulgar mediante procesos de vegetalización e hibridación, así como escenas violentas y luchas contra las pasiones para liberar al espíritu de su prisión corpórea. En el banco del tercer cuerpo nos encontramos ya con cabezas de león y de caballo, algunas aladas, enlazadas por guirnaldas y ángeles, como expresión del sometimiento del orgullo. Finalmente, el ascenso del alma a la región celestial se expresa mediante cabezas de putti o querubines alados entre guirnaldas 106 , situados, como suele ser habitual, en el último friso. El repertorio profano, representado por los relieves labrados del romano de las zonas marginales de la mazonería, adquiere aquí una gran relevancia, al igual que ocurre en otras empresas en las que intervino el entallador Pierres Picart como la fachada de la Universidad de Oñati o el reta- 104 CHASTEL, A.: Op. cit., p. 210. 105 GARCÍA ALVÁREZ, C.: El simbolismo del grutesco renacentista. Universidad de León. León, 20<strong>01</strong>, pp. 181 (correspondencia entre los tres niveles existenciales de M. Ficino y las fases de transformación del alma) y 428-429. Así por ejemplo en los cuatro paneles del trascoro de la catedral de León identifica en clave neoplatónica las diferentes fases de liberación y ascenso del alma. 106 Una obra de capital importancia que facilita no solo la interpretación de cada uno de los grutescos sino de los programas neoplatónicos del Renacimiento es la de Carlos García Álvarez, citada en la nota anterior. También han resultado interesantes en este sentido nuestra temprana incursión en este tipo de lecturas, ECHEVERRÍA GOÑI, P.L. y ORBE SIVATTE, A. de: Renacimiento y Humanismo en Navarra. El retablo de Genevilla. Panorama, nº 19. Gobierno de Navarra, 1991, pp. 37-41 (ornamentación icónica) y 55-67 (programa profano), así como los estudios de OCHAGAVIA RAMÍREZ, Mª T.: “El mundo mitológico de Forment”, en Damián Forment, escultor renacentista. Catálogo de exposición. Cap. II.4. San Sebastián, 1995, pp. 83-96, ORICHETA GARCÍA, A.: La sillería coral del convento de San Marcos de León. Universidad de León. León, 1997, pp. 211-251. VI. La representación profana, MORTE GARCÍA, C.: “Estudio histórico-artístico”, en El retablo mayor de la catedral de Barbastro. Restauración. Zaragoza, 2002, pp. 41-60. Iconografía profana.
- Page 1 and 2:
II. SANCTI SPIRITUS IKASTETXEKO KAP
- Page 3 and 4:
dako bere herrikide askok eta askok
- Page 5 and 6: helduak, esate baterako Juan de Lan
- Page 7 and 8: tziko zenbait lan (1557), Uharte-Ar
- Page 9 and 10: este obra batzuk, dagoeneko desager
- Page 11 and 12: Ezkerekotxa. San Romanen parrokia.
- Page 13 and 14: Konpainia-kontratu komuna izango zu
- Page 15 and 16: eskultore-apaintzaileak oso ohituta
- Page 17 and 18: nune handikoa, hosto-kiribil bikoit
- Page 19 and 20: Oinarri hauetako bakoitzak, simetri
- Page 21 and 22: Bankuaren eta lehen gorputzaren art
- Page 24 and 25: goiaingeruaren kasuan, suge lerro b
- Page 26 and 27: a) Hans Baldung Grien. San Judas Ta
- Page 28 and 29: a) Migel Anjel. Biluzi marrazkia. b
- Page 30 and 31: tzatu egiten dituzte hankak. Dena d
- Page 32 and 33: a) b) dena bera. Gehien-gehienek de
- Page 34 and 35: este santuak bi eremutar dira, San
- Page 36 and 37: honetan psikostasia edo arimen pisa
- Page 38 and 39: Mendekostea. Pentecostés.
- Page 40 and 41: Taldeko pertsonaien banaketa hierar
- Page 42 and 43: zuen Zenbakietan kontatzen den aste
- Page 44 and 45: kidetasun bat Avilako apezpikuaren
- Page 46 and 47: Makila bat darama eskuineko eskuan,
- Page 48 and 49: Avilako apezpikuak erretaulan lau a
- Page 50 and 51: tinko eutsi ere, legeak berak bezal
- Page 52 and 53: ki erliebedun txiki bat dauka filos
- Page 54 and 55: sormen eta konbinaziorako gaitasuna
- Page 58 and 59: aniztasuna, zalantzarik gabe, grote
- Page 60 and 61: Lehen bi gorputzetako bankuetan, ba
- Page 62 and 63: ko friso batekoa bezalakoa 113 , et
- Page 64 and 65: honetan bat egiten dute mitologia k
- Page 66 and 67: a) b) a) G.I. maisua. Zoan Andreare
- Page 68 and 69: Dena dela, koloreei erreparatuta, i
- Page 70 and 71: a) b) c) Lanen eta koloreen mailake
- Page 72 and 73: a) Esgrafiatuak. a) San Antonen sor
- Page 74 and 75: meza-jantziak apaingarri liturgiko
- Page 76: mozorrodunak egoteak, hermes eta dr