Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
A penetrare nell’atmosfera ufficiale di devoto attaccamento<br />
verso l’imperatore e la sua famiglia ci è di guida anche un testo<br />
contenente le deliberazioni prese nel 4 d.C. dalla colonia di Pisa in<br />
segno di lutto per la morte di Gaio Cesare (C.I.L. XI 1421 = I. L.<br />
S. 140): ..... cum a. [d. II]II nonas Apriles (il 2 aprile) allatus esset<br />
nuntius C. Caesarem, Augusti patris patriae [po]ntif(icis) maxsumi custodis<br />
imperi Romani totiusque orbis terrarum praesi[dis filium, divi nepotem, post<br />
consulatum quem ultra finis extremas populi Ro]mani bellum gerens feliciter<br />
peregerat, bene gesta re publica, devicteis aut in [fid]em receptis<br />
bellicosissimis ac maxsimis gentibus, ipsum volneribus pro re pu[bli]ca<br />
exceptis ex eo casu crudelibus fatis ereptum populo Romano, iam designatu[m<br />
i]ustissimum ac simillumum parentis sui virtutibus principem coloniaeque<br />
no[st]rae unicum praesidium, eaque res nondum quieto luctu, quem ex<br />
decessu [L. C]aesaris fratris eius, consulis designati, auguris, patroni nostri<br />
prin[c]ipis [iu]ventutis, colonia universa susceperat, renovasset<br />
multiplicassetque ma[er]orem omnium singulorum universorumque, ob eas res<br />
universi decurio[ne]s colonique .... consenserunt ..., oportere ex ea die, qu[a<br />
ei]us deces(s)us nuntiatus esset usqu[e] ad eam diem qua ossa relata atque<br />
co[nd]ita iustaque eius manibus perfecta essent, cunctos veste mutata,<br />
templisqu[e d]eorum immortalium balneisque publicis et tabernis omnibus<br />
clausis, co[nv]ictibus sese apstinere, matronas quae in colonia nostra sunt<br />
sublugere di[em]que eum quo die C. Caesar obit, qui dies est a. d. VIIII K.<br />
Mart(ias) (il 21 febbraio), pro Alliensi lu[gub]rem memoriae prodi,<br />
notarique in praesentia omnium iussu ac vo[lun]tate caverique, ne quod<br />
sacrificium publicum neve quae supplica[tio]nes nive sponsalia nive convivia<br />
publica postea in eum diem eo[ve d]ie qui dies erit a. d. VIIII K. Mart(ias)<br />
fiant concipiantur indicantu[rve], nive qui ludi scaenici circiensesve eo die<br />
fiant spectenturve.<br />
Sulle imprese militari di Augusto, da lui stesso elencate<br />
nell’Index a partire dal cap. 26, è da vedere l’ampio commentario<br />
del MOMMSEN nella seconda edizione delle Res gestae, Berlin 1883.<br />
In particolare, per la sua politica con i Parti (su cui D. MAGIE,<br />
Roman rule, cit. I, p. 482 sgg.; II, p. l343 sgg.) è da tener presente<br />
anche la documentazione numismatica rappresentata, fra l’altro, da<br />
due denarii (cfr. H. MATTINGLY, Coins of the Roman empire in the<br />
British Museum, vol. I, p. 3 sg.) dei quali l’uno raffigura un Parto in<br />
ginocchio, che porge un vessillo, e reca la leggenda CAESAR<br />
AUGUSTUS SIGN(IS) RECE(PTIS), l’altro raffigura un re armeno<br />
in ginocchio e reca la leggenda CAESAR DIVI F(ILIUS)<br />
ARME(NIA) CAPT(A). Su Arminio e l’abbandono della politica di<br />
conquista in Germania, E. HOHL, in “Hist. Zeitschr.” 1943, p. 457<br />
sgg.; ID. in “Sitzb. Deutsch. Ak. Berlin” 1951, p. 1 sgg.<br />
Per gli sviluppi del problema successorio, di recente L.<br />
LESUISSE, L’aspect héréditaire de la succession impérial sous les Julio-<br />
Claudiens, in “Les Étud. Class.” XXX (1962) p. 32 sgg.<br />
212