Untitled - Stichting Papua Erfgoed

verder: 'Ik keek overal voorzichtig rond en ontdekte
toen de voetsporen van de Darantoman Toeïer. Toen
wist ik het zeker: dit is bowèz'. Bij het horen van dit
woord begint iedereen weer te schreeuwen. Men raakt
hoe langer hoc meer opgewonden. 'Ik denk bij mezelf',
gaat Katoear verder, 'raak die bladeren niet aan. Die
zullen je kwaad doen. Ik ben toen direct naar huis gerend
om jullie te waarschuwen. Dit is bowèz!'Wanneer
Katoear zijn verhaal beëindigd heeft, begint iedereen
weer wild tegen iedereen te schreeuwen. Maar niemand
luistert. Eindelijk, na een kwartier of zo, weet men wat
men wil doen. De mannen grijpen hun pijlen en bogen
en rennen daarmee het bos in, in de richting van de Tor.
Wellicht dat ze die Toeïer nog kunnen vinden, 's Avonds
heel laat pas komen ze terug. Ze hebben niets meer gevonden.
Ook de tabaksbladeren onder die ijzerhoutboom
waren weg! Maar ieder is en blijft er van overtuigd:
dit is bowèz.
Bowèz is die geheimzinnige kracht, waarmee mensen
anderen kwaad kunnen doen of zelfs kunnen doden.
Het geloof in die kracht is zo sterk, dat nooit iemand in
de werking daarvan twijfelt. Niets is dan ook zo zeer
in staat om deze mensen in radeloze paniekstemming te
brengen als deze bowèz. Alle ongevallen, iedere mislukking,
alle ernstige ziekten en nagenoeg elk sterfgeval
worden daaraan toegeschreven. De Mander Séboea
drukte zich eens zo uit naar aanleiding van een gesprek
over de sterfgevallen, die kort na elkaar in zijn stam
hadden plaats gevonden: 'Nana, heel oude mensen
kunnen sterven, maar wij, (de jongeren), wij kunnen
toch niet zó maar dood gaan. Wij worden vermoord!'
Er zijn stammen, die de naam hebben bijzonder bedreven
te zijn in het plegen van bowèz, tovenarij. De
Mammaussòh en de Kwerba, bijvoorbeeld, die daarom
zowel geëerd als gevreesd worden. Vele mensen, die
om de één of andere reden bowéz willen uitoefenen,
124