Kyahi Hamongkarsa - Gamelan group Marsudi Raras

In de gongsmederij (besalèn) worden niet
alleen de eigenlijke gongs, de bekende grote
bekkeninstrumenten uit de gamelan,
vervaardigd, maar ook al de overige bij de
Javanen bekende metalen bekken- en
slaginstrumenten. In hoofdzaak beperkt de
fabricage zich echter tot het vervaardigen
van de bendhé (zie opmerking 6) en de
kempul, de gongvormige instrumenten welke
een gewicht hebben van respectievelijk
hoogstens 10 en hoogstens 18 kati ( resp. ±
6kilo en ± 11 kilo). Het woord gong, de
eigenlijke naam van het bekkeninstrument
boven de 18 kati, wordt ook vaak als
verzamelnaam gebruikt. Het blijkt dat de
kempul en de bendhé soms van hetzelfde
gewicht kunnen zijn. Het is namelijk mogelijk
dat een zeer dun uitgehamerde en dus grote
kempul lichter is dan een kleinere maar
weinig uitgehamerde bendhé. De Javaan
onderscheidt ze dan ook veelal naar grootte,
in plaats van naar gewicht.
De fabricage van de metalen staven (wilah)
voor de Javaanse slaginstrumenten is in
Semarang van zeer kleine omvang. Dit komt
volgens de gongmakers door de concurrentie
die ze vanuit Solo ondervinden.
-5-
Een gongsmederij is een open loods die
meestal met dakpannen of ijzeren platen is
afgedekt. Het geheel maakt op de Europeaan
een erg primitieve indruk. De loods bevat
twee of meer smeedplaatsen, waarvan er een
beduidend groter van omvang is. Deze grote
smeedplaats is bestemd voor het maken van
de grote stukken met een gewicht van 35
kati (± 21,5 kilo) of meer.
Voor het maken van een gong wordt aan de
smeedplaats door een ploeg van meestal vast
bij elkaar horende werklieden gewerkt. Deze
ploegen bestaan in de eerste plaats uit de
eigenlijke gongsmeden van wie er ten
hoogste zes zijn.
De leider van dit zestal is de panji, de
ervaren gongsmid. Onder hem staan, in
volgorde van geoefendheid in het vak:
16
1. de malu ngarep
2. de malu nempong
3. de malu ngalap
4. de malu nulup en
5. de nulup, de helper, wiens
aanwezigheid bij het smeden alleen
nodig is wanneer er zeer grote
stukken worden gesmeed.
De smeden worden bijgestaan door een
werkman die de blaasbalg hanteert (de
ngaroni) en door een wisselend aantal
leerlingen (réwang) die belast zijn met onder
andere het aandragen van water en
houtskool.
Het smeden van de gongs (pandhe gong)
vraagt een langdurige oefening en nauwe
samenwerking van de smeden. Dit is dan ook
de reden dat de helpers al van jongs af aan
geleidelijk in het smeden worden geoefend.
De smeden werken bij voorkeur in hetzelfde
ploegverband. Mocht er dan ook een lid van
de ploeg ziek zijn, of om een andere reden
afwezig, dan werkt gewoonlijk de gehele
ploeg niet.
De plattegrond die hierna beschreven
wordt (fig. 1) geeft van de smeedplaats een
aardig overzicht. Opgemerkt moet worden
dat de smeedplaats ook gebruikt wordt om
de gongspijs te smelten.
-6-
figuur 1.